Phác đồ điều trị sởi mới nhất của Bộ Y tế cập nhật năm 2025

Phác đồ điều trị sởi được cập nhật theo Quyết định số 1019/QĐ-BYT ngày 26/3/2025 của Bộ Y tế nhằm chuẩn hóa quy trình chẩn đoán và xử trí bệnh sởi tại các cơ sở y tế. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn nắm được hướng điều trị sởi chính thức, các tiêu chí chẩn đoán và khi nào cần nhập viện để điều trị.

Tổng quan về bệnh sởi

Sởi là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus sởi thuộc họ Paramyxoviridae, chi Morbillivirus gây ra. Virus sởi lây truyền chủ yếu qua đường không khí, giọt bắn và tiếp xúc gần. Bệnh có khả năng gây biến chứng nặng, đặc biệt ở trẻ dưới 12 tháng tuổi, người chưa tiêm phòng hoặc tiêm không đầy đủ, phụ nữ mang thai, người có bệnh nền nặng, suy dinh dưỡng nặng, thiếu vitamin A hoặc người suy giảm miễn dịch.

Triệu chứng điển hình gồm:

• Sốt cao liên tục
• Viêm long đường hô hấp trên: ho, chảy mũi
• Viêm kết mạc
• Hạt Koplik (đốm trắng trên niêm mạc má trong miệng)
• Phát ban dát sẩn lan từ mặt xuống thân mình và tứ chi

Bệnh sởi thể điển hình diễn tiến qua 4 giai đoạn rõ rệt. Việc nhận biết các giai đoạn này giúp phân biệt với các bệnh phát ban khác và xử trí kịp thời.

Giai đoạn ủ bệnh

• Thường kéo dài từ 7–21 ngày, trung bình 10 ngày.
• Người bệnh chưa có triệu chứng, nhưng virus đã nhân lên và chuẩn bị gây bệnh.

Giai đoạn khởi phát

• Kéo dài khoảng 2–4 ngày.
• Biểu hiện nổi bật: sốt cao liên tục, ho khan, chảy nước mũi, viêm kết mạc (mắt đỏ, chảy nước mắt), mệt mỏi.
• Xuất hiện hạt Koplik ở niêm mạc má trong miệng

Giai đoạn toàn phát

• Kéo dài 2–5 ngày.
• Phát ban dạng dát sẩn, màu hồng, lan từ sau tai, trán xuống mặt, thân, tứ chi, và có thể đến lòng bàn tay, gan bàn chân. Trong giai đoạn hồi phục, ban bong vảy phấn sẫm màu, để lại vết thâm vằn da hổ, biến mất theo thứ tự xuất hiện.
• Sốt thường giảm khi ban đã mọc hết toàn thân. Nếu sốt kéo dài hoặc tái phát, cần nghĩ đến biến chứng như viêm phổi, viêm não, hoặc bội nhiễm, và cần được đánh giá ngay tại cơ sở y tế

Giai đoạn hồi phục

• Ban mờ dần, sức khỏe cải thiện, ăn uống tốt hơn.
• Tuy nhiên, bệnh nhân vẫn cần được theo dõi vì nguy cơ biến chứng muộn, đặc biệt là ở trẻ nhỏ và người suy dinh dưỡng.

Nguyên tắc chung trong phác đồ điều trị sởi

Theo tài liệu của Bộ Y tế, điều trị bệnh sởi cần tuân thủ các nguyên tắc sau:

• Điều trị theo phân loại và sàng lọc người bệnh Sởi hoặc nghi ngờ Sởi
• Cách ly sớm (ngay khi nghi ngờ mắc Sởi) để ngăn lây lan
• Uống vitamin A liều cao
• Điều trị triệu chứng
• Phát hiện và xử lý biến chứng kịp thời
• Đảm bảo dinh dưỡng
• Không dùng corticoid đường toàn thân khi chưa loại trừ sởi

Phác đồ điều trị sởi không biến chứng

Đa số trường hợp sởi không biến chứng có thể điều trị ngoại trú tại nhà, bao gồm:

1. Bổ sung vitamin A

Trẻ < 6 tháng: 50.000 IU x 2 lần cách 24h

Trẻ 6–11 tháng: 100.000 IU x 2 lần cách 24h

Trẻ ≥ 12 tháng: 200.000 IU x 2 lần cách 24h

Trẻ suy dinh dưỡng nặng: bổ sung liều thứ 3 sau 4–6 tuần

Người lớn: Có thể dùng vitamin A nếu có dấu hiệu thiếu, theo hướng dẫn bác sĩ. Phụ nữ trong độ tuổi sinh sản hoặc có thai nghi ngờ thiếu vitamin A (quáng gà hoặc nồng độ Retinol thấp) chỉ nên dùng liều thấp (5.000 IU/ngày trong ít nhất 4 tuần) sau khi được bác sĩ đánh giá cẩn thận và chỉ định.

2. Điều trị triệu chứng và nâng đỡ

• Hạ sốt bằng Paracetamol hoặc Ibuprofen. Khi sốt co giật, lau mát tại 3 vị trí: trán, 2 nách, 2 bên bẹn.
• Dinh dưỡng đầy đủ theo lứa tuổi
• Vệ sinh da, mắt, mũi, miệng

Người bệnh nên cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng để nhanh hồi phục

3. Tái khám

• Tái khám mỗi 2–3 ngày cho đến khi hết sốt hoặc khi có dấu hiệu nặng
• Dấu hiệu cần tái khám ngay: Không ăn uống được hoặc bỏ bú; nôn mọi thứ; thở nhanh; tím tái; rối loạn tri giác.

Điều trị sởi có biến chứng

Trường hợp bệnh nhân có biến chứng như viêm phổi, viêm não, nhiễm trùng huyết, suy hô hấp, cần nhập viện để được bác sĩ khám và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp theo tình trạng bệnh cũng như thể trạng của bệnh nhân.

Phòng ngừa và chăm sóc

• Tiêm vaccine sởi đầy đủ là biện pháp phòng bệnh hiệu quả nhất.
• Cách ly người bệnh ít nhất 4 ngày sau khi bắt đầu phát ban. Đối với người suy giảm miễn dịch, cần cân nhắc thời gian cách ly dài hơn theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Tăng cường vệ sinh cá nhân, môi trường. Vệ sinh môi trường bằng cách giữ nơi ở thông thoáng và thường xuyên sử dụng hóa chất khử khuẩn có nồng độ clo hoạt tính 0,05% để vệ sinh các bề mặt tiếp xúc ngay khi có người bệnh sởi.
• Không nên đến nơi công cộng trong thời gian lây.
• Người tiếp xúc với bệnh nhân sởi trong vòng 4 ngày trước hoặc sau phát ban cần: Tiêm vaccine sởi trong 72 giờ nếu trên 9 tháng tuổi, khỏe mạnh, chưa tiêm hoặc chỉ tiêm 1 mũi vaccine sởi (đã qua 28 ngày). Sử dụng Immune Globulin (IG) trong 3-6 ngày sau phơi nhiễm cho người suy giảm miễn dịch nặng, trẻ dưới 9 tháng có bệnh lý nền nặng, hoặc phụ nữ mang thai. Không dùng IG nếu trẻ đã được điều trị IVIG trong vòng 1 tháng hoặc đã tiêm đủ 2 mũi vaccine sởi. Liều IG có thể tăng gấp đôi cho trẻ suy giảm miễn dịch nặng, theo hướng dẫn của bác sĩ.

Kết luận

Phác đồ điều trị sởi do Bộ Y tế ban hành giúp chuẩn hóa quy trình xử trí và chăm sóc bệnh nhân sởi, từ thể nhẹ đến thể có biến chứng. Việc phát hiện sớm, cách ly kịp thời và điều trị đúng theo phác đồ là yếu tố then chốt để giảm tỷ lệ biến chứng và tử vong.

Nếu bạn nghi ngờ mắc sởi hoặc có người thân mắc bệnh sởi, hãy liên hệ ngay cơ sở y tế để được hướng dẫn điều trị phù hợp.