Chăm sóc bệnh nhân chạy thận nhân tạo – Chi tiết cho người bệnh và thân nhân

Chăm sóc bệnh nhân chạy thận nhân tạo đúng cách giúp tăng hiệu quả điều trị, hạn chế biến chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết cho người bệnh và thân nhân.

Chạy thận nhân tạo là gì?

Chạy thận nhân tạo hay còn gọi là lọc máu là phương pháp thay thế chức năng thận khi thận không còn hoạt động tốt. Máy lọc máu sẽ loại bỏ chất thải, cân bằng nước, muối và điện giải trong cơ thể, giúp duy trì ổn định huyết áp và tránh các biến chứng nguy hiểm.

Quá trình chạy thận thường kéo dài 3-4 giờ mỗi lần và thực hiện 2-3 lần/tuần, lâu dài có thể gây mệt mỏi, căng thẳng hoặc rối loạn điện giải. Chính vì vậy, chăm sóc bệnh nhân chạy thận nhân tạo không chỉ phụ thuộc vào máy móc mà còn dựa vào việc theo dõi sức khỏe, dinh dưỡng, vận động và tinh thần của bệnh nhân. Sự phối hợp giữa nhân viên y tế và người nhà là yếu tố then chốt để bệnh nhân khỏe hơn, hạn chế biến chứng và duy trì chất lượng cuộc sống.

Xem thêm: Chạy thận bao nhiêu lần 1 tuần là đủ? Những lưu ý khi chạy thận

Trước khi chạy thận: Chuẩn bị cơ thể và tinh thần

Trước mỗi buổi chạy thận, việc chuẩn bị kỹ lưỡng sẽ giúp bệnh nhân trải qua quá trình lọc máu an toàn và ít mệt mỏi hơn. Người nhà nên phối hợp với bệnh nhân để thực hiện các bước sau:

Chuẩn bị sức khỏe cơ bản

Trước khi vào ca lọc máu, bệnh nhân cần được kiểm tra sức khỏe cơ bản. Đây là bước quan trọng giúp nhân viên y tế đánh giá tình trạng hiện tại và điều chỉnh thông số máy phù hợp, từ đó giảm nguy cơ tụt huyết áp hoặc mệt mỏi trong quá trình chạy thận.

• Theo dõi cân nặng: Bệnh nhân nên được cân trước và sau mỗi buổi chạy thận để xác định lượng dịch cần loại bỏ.
• Kiểm tra huyết áp, mạch, nhịp thở: Các chỉ số này giúp bác sĩ nắm rõ tình trạng sức khỏe trước khi chạy thận.
• Thông báo các triệu chứng bất thường: Nếu bệnh nhân có chóng mặt, buồn nôn hay khó thở, cần báo ngay để nhân viên y tế xử lý kịp thời.

Chuẩn bị chế độ ăn uống

Chế độ ăn trước khi chạy thận đóng vai trò quan trọng giúp bệnh nhân đủ năng lượng nhưng không gây quá tải cho thận. Một số lưu ý:

• Ăn vừa phải: Tránh ăn quá no hoặc quá đói trước khi chạy thận để tránh khó chịu, tụt huyết áp hoặc mệt mỏi.
• Hạn chế uống nước theo chỉ định bác sĩ (thường 500–1.000 mL/ngày + lượng nước tiểu), tránh tăng cân quá 1-1,5 kg giữa 2 buổi để ngăn phù nề và quá tải tim.
• Tránh thực phẩm nhiều muối, kali hoặc phospho: Giúp giảm nguy cơ rối loạn điện giải trong khi lọc máu.

Chuẩn bị tâm lý

Nhiều bệnh nhân cảm thấy lo lắng hoặc căng thẳng trước mỗi lần chạy thận. Tình trạng stress kéo dài có thể làm tăng mệt mỏi, ảnh hưởng đến huyết áp và nhịp tim. Người nhà đóng vai trò quan trọng trong việc tạo sự yên tâm:

• Tạo môi trường yên tĩnh, thoải mái.
• Động viên, trò chuyện nhẹ nhàng để bệnh nhân giảm căng thẳng.
• Giải thích trước quá trình chạy thận để bệnh nhân biết điều gì sẽ xảy ra, từ đó giảm lo lắng.

Trong khi chạy thận: Giám sát và hỗ trợ liên tục

Trong suốt quá trình chạy thận, cơ thể bệnh nhân trải qua nhiều thay đổi. Vì vậy, chăm sóc trong thời gian này tập trung vào theo dõi sức khỏe, quản lý các triệu chứng thường gặp và đảm bảo vệ sinh, an toàn.

Giám sát sức khỏe liên tục

Quá trình lọc máu có thể gây tụt huyết áp, mệt mỏi hoặc chuột rút nếu lượng dịch loại bỏ quá nhanh hoặc máy không điều chỉnh đúng. Việc theo dõi sát sao sẽ giúp phát hiện sớm những biến chứng này.

• Theo dõi huyết áp, nhịp tim và nhịp thở: Giúp phát hiện sớm các vấn đề và điều chỉnh kịp thời.
• Kiểm tra cân nặng, lượng dịch ra: Xác định lượng dịch cần loại bỏ, tránh quá tải hoặc thiếu dịch.
• Theo dõi biểu hiện mệt mỏi, buồn nôn hoặc chuột rút: Báo ngay cho nhân viên y tế để có hướng xử lý.

Người bệnh trước khi chạy thận nhân tạo cần được kiểm tra huyết áp (Ảnh minh họa)

Quản lý các triệu chứng thường gặp

Nhiều bệnh nhân gặp phải các triệu chứng khó chịu trong khi lọc máu. Biết cách quản lý sẽ giúp bệnh nhân thoải mái và an toàn hơn:

• Chuột rút và buồn nôn: Thường do loại bỏ dịch quá nhanh hoặc hạ natri – nhân viên y tế sẽ giảm tốc độ loại bỏ dịch, truyền NaCl 0.9% hoặc bổ sung canxi nếu cần.
• Ngứa da: Thường do tăng phospho, khô da hoặc dị ứng màng lọc – nhân viên y tế có thể dùng kem dưỡng, thuốc kháng histamine hoặc kiểm soát phospho bằng thuốc gắn phospho.
• Mệt mỏi: Nghỉ ngơi, thư giãn và giữ tâm lý bình tĩnh sẽ giúp giảm mệt.

Đảm bảo vệ sinh và an toàn

Vệ sinh đường vào máu là yếu tố quan trọng để phòng ngừa nhiễm trùng, một biến chứng có thể nguy hiểm cho bệnh nhân chạy thận.

• Vệ sinh đường vào máu: Ống thông tĩnh mạch (catheter): Giữ khô, sạch, thay băng 2–3 lần/tuần bằng chlorhexidine; Lỗ rò động tĩnh mạch (AVF): Rửa tay có lỗ rò hàng ngày bằng xà phòng, sờ run, không đeo đồng hồ/nịt tay.
• Đảm bảo tất cả thiết bị và máy móc đều được kiểm tra trước khi sử dụng.
• Theo dõi aseptic technique: Mọi thao tác đều cần vô khuẩn để bảo vệ bệnh nhân.

Sau khi chạy thận: Dinh dưỡng, vận động và theo dõi sức khỏe

Sau mỗi buổi chạy thận, cơ thể bệnh nhân cần thời gian phục hồi. Chăm sóc sau khi lọc máu tập trung vào giám sát sức khỏe, hỗ trợ dinh dưỡng và vận động nhẹ, duy trì tinh thần tích cực.

Giám sát sức khỏe sau chạy thận

Việc theo dõi ngay sau khi chạy thận giúp phát hiện kịp thời các biến chứng muộn như tụt huyết áp, phù nề hoặc chóng mặt.

• Đo huyết áp và cân nặng: Kiểm tra xem bệnh nhân đã ổn định hay chưa.
• Quan sát dấu hiệu bất thường: Chóng mặt, buồn nôn, sưng phù hoặc mệt mỏi kéo dài cần báo ngay nhân viên y tế.
• Theo dõi lượng nước uống và lượng nước tiểu (nếu còn tiểu): Giúp đánh giá cân bằng dịch cơ thể.

Cần chú theo dõi tình trạng người bệnh cả trước, trong và sau khi chạy thận (Ảnh minh họa)

Chế độ dinh dưỡng hợp lý

Dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng giúp bệnh nhân phục hồi sau khi chạy thận và duy trì sức khỏe lâu dài.

• Hạn chế muối, kali và phospho theo hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa: Giúp giảm nguy cơ phù, rối loạn điện giải và tổn thương thận thêm.
• Ăn đủ protein: Giúp phục hồi cơ thể, tăng cường sức khỏe cơ bắp.
• Chia nhỏ bữa ăn: Giảm áp lực lên hệ tiêu hóa và thận.

Xem thêm: Chế độ dinh dưỡng cho người bệnh thận mạn

Vận động và tinh thần

Vận động nhẹ nhàng và tinh thần tích cực là chìa khóa để bệnh nhân duy trì chất lượng sống lâu dài:

• Tập thể dục nhẹ nhàng: Đi bộ, vận động tay chân giúp tuần hoàn và giảm nguy cơ tắc nghẽn mạch máu.
• Duy trì các hoạt động giải trí, giao tiếp xã hội: Giúp giảm stress và cải thiện tinh thần.
• Người nhà đồng hành: Sát cánh, động viên và hỗ trợ bệnh nhân tham gia các hoạt động vừa sức.

Vai trò quan trọng của người nhà trong chăm sóc bệnh nhân

Người nhà không chỉ là người đồng hành mà còn là “bác sĩ thứ hai” giúp phát hiện sớm các vấn đề và hỗ trợ bệnh nhân vượt qua khó khăn. Sự quan tâm, chăm sóc và đồng hành của người nhà ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả điều trị và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.

• Nhắc nhở lịch chạy thận và uống thuốc đúng giờ.
• Theo dõi các triệu chứng bất thường: Chóng mặt, sưng phù, buồn nôn hay mệt mỏi.
• Động viên tinh thần, giảm stress: Trò chuyện, chia sẻ và tạo môi trường tích cực cho bệnh nhân.
• Hỗ trợ dinh dưỡng và vận động: Giúp chuẩn bị bữa ăn hợp lý và vận động nhẹ sau lọc máu.

Sự phối hợp giữa người nhà và nhân viên y tế sẽ giúp bệnh nhân trải qua quá trình chạy thận an toàn, hiệu quả, hạn chế biến chứng và duy trì chất lượng cuộc sống lâu dài.

Kết luận

Chăm sóc bệnh nhân chạy thận nhân tạo là một quá trình liên tục, từ chuẩn bị trước ca chạy thận, giám sát trong khi lọc máu, đến chăm sóc sau khi kết thúc. Mỗi bước đều quan trọng, giúp bệnh nhân an toàn, khỏe mạnh và duy trì cuộc sống ổn định.

Người nhà đóng vai trò không thể thiếu trong việc đồng hành, theo dõi, hỗ trợ dinh dưỡng, vận động và tinh thần. Sự phối hợp giữa người nhà và nhân viên y tế sẽ giúp bệnh nhân chạy thận nhân tạo sống khỏe, giảm biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Bệnh viện Gia An 115 luôn đồng hành cùng bệnh nhân và thân nhân, áp dụng quy trình chăm sóc toàn diện, kết hợp chuyên môn cao và hỗ trợ tận tâm, hướng tới mục tiêu sống khỏe, sống vui với bệnh thận mạn.

Bệnh viện Gia An 115 là bệnh viện đa chuyên khoa kỹ thuật cao. Bệnh viện quy tụ đội ngũ chuyên gia, bác sĩ chuyên môn cao, dày dặn kinh nghiệm, tận tâm, chu đáo và hệ thống trang thiết bị hiện đại, đặc biệt có ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong chẩn đoán, điều trị. Để đăng ký khám và tư vấn, Quý Khách hàng vui lòng sử dụng tính năng Đặt lịch khám ngay trên website.