Thiểu năng tuần hoàn máu não do nguyên nhân nào, nguy hiểm ra sao?

Thiểu năng tuần hoàn máu não là vấn đề sức khỏe thường gặp, nhất là ở người trung niên, người hoạt động trí óc, thường xuyên căng thẳng thần kinh. Tuy nhiên, nhiều người lại chủ quan với các biểu hiện như chóng mặt, đau đầu, mất ngủ… khiến bệnh dễ bị bỏ qua cho đến khi có biến chứng nghiêm trọng như tai biến mạch máu não (đột quỵ). Vậy thiểu năng tuần hoàn máu não là gì, do nguyên nhân nào gây ra và làm thế nào để phát hiện sớm?

Thiểu năng tuần hoàn máu não là gì?

Thiểu năng tuần hoàn máu não là tình trạng lượng máu lên não bị giảm so với mức bình thường, dẫn đến não không được cung cấp đủ oxy và dưỡng chất cần thiết để duy trì hoạt động.

Ở người khỏe mạnh, lưu lượng máu lên não trung bình khoảng 55ml/100g mô não/phút. Khi lượng máu này giảm xuống dưới 20ml/100g mô/phút, não sẽ rơi vào tình trạng thiếu máu, làm ảnh hưởng đến các chức năng thần kinh như tư duy, vận động, cảm giác. Tình trạng thiếu máu não không chỉ ảnh hưởng đến khả năng làm việc, sinh hoạt hằng ngày mà nếu kéo dài, còn là yếu tố nguy cơ cao dẫn đến đột quỵ nhồi máu não hoặc xuất huyết não.

Não bộ được nuôi dưỡng nhờ hai hệ thống mạch máu chính: hệ động mạch cảnh và hệ động mạch đốt sống. Hệ động mạch cảnh gồm hai nhánh – trái và phải – chạy dọc hai bên cổ, chịu trách nhiệm cung cấp khoảng 2/3 lượng máu lên não, đặc biệt là vùng phía trước của bán cầu đại não như thùy trán, thùy đỉnh và thùy thái dương. Trong khi đó, hệ động mạch đốt sống gồm hai động mạch đi phía sau cổ, chui qua các lỗ mỏm ngang của đốt sống cổ, đảm nhiệm việc cung cấp máu cho các vùng quan trọng như thân não, tiểu não và thùy chẩm. Khi một trong hai hệ động mạch này bị hẹp hoặc bị chèn ép, lượng máu nuôi não sẽ suy giảm, từ đó gây ra tình trạng thiểu năng tuần hoàn máu não.

Nguyên nhân nào gây ra thiểu năng tuần hoàn máu não?

Có nhiều nguyên nhân khác nhau dẫn đến tình trạng giảm lưu lượng máu lên não. Trong đó, nguyên nhân phổ biến nhất là xơ vữa động mạch, chiếm khoảng 60–80% các trường hợp. Mảng xơ vữa hình thành trong lòng mạch máu sẽ làm hẹp lòng mạch, giảm lượng máu lên não. Nếu mảng xơ vữa động mạch làm tắc động mạch cảnh, có thể gây ra tai biến mạch máu não (hay đột quỵ).

Xơ vữa động mạch là nguyên nhân phổ biến dẫn đến thiểu năng tuần hoàn máu não

Ngoài ra, một số nguyên nhân khác gây thiểu năng tuần hoàn máu não bao gồm:

• Thoái hóa đốt sống cổ: Các gai xương hoặc đĩa đệm thoát vị có thể chèn ép lên động mạch đốt sống, làm cản trở máu đến vùng thân não và tiểu não.
• Bệnh lý tim mạch: Rối loạn nhịp tim, suy tim hoặc các bệnh van tim có thể ảnh hưởng đến khả năng bơm máu hiệu quả lên não.
• Dị dạng mạch máu não bẩm sinh: Có thể khiến dòng chảy máu lên não bị rối loạn.
• Khối u hoặc cục máu đông: Làm tắc một phần hoặc toàn bộ mạch máu dẫn đến thiếu máu não cấp tính.

Các yếu tố nguy cơ gây thiểu năng tuần hoàn máu não: Tuổi tác cao, thừa cân – béo phì, hút thuốc lá, uống rượu bia, lười vận động, căng thẳng kéo dài…

Một số trường hợp thiểu năng tuần hoàn máu não có thể xảy ra ngay cả ở người trẻ tuổi, đặc biệt là nhóm người làm việc trí óc cường độ cao, thường xuyên bị stress hoặc thiếu ngủ kéo dài.

Cảnh giác với các triệu chứng đau đầu kéo dài, chóng mặt thường xuyên

Triệu chứng thường gặp nhất của thiểu năng tuần hoàn máu não là đau đầu và chóng mặt. Tuy nhiên, các triệu chứng này thường không đặc hiệu, dễ nhầm lẫn với mệt mỏi thông thường nên nhiều người chủ quan, không đi khám sớm.

Cụ thể, một số triệu chứng thường gặp bao gồm:

• Đau đầu: Chiếm đến khoảng 90% trường hợp, biểu hiện có thể là đau âm ỉ, nặng đầu, có thể đau vùng trán, sau gáy, hoặc lan tỏa khắp đầu. Cơn đau thường tăng khi làm việc trí óc, mất ngủ, hoặc stress kéo dài.
• Chóng mặt: Thường kèm theo khi đau đầu, chiếm khoảng 80-90% trường hợp. Cảm giác choáng váng khi thay đổi tư thế, mất thăng bằng khi đi đứng, dễ té ngã, hoa mắt, tối sầm mặt.
• Rối loạn giấc ngủ: Khó ngủ, mất ngủ, ngủ không sâu giấc.
• Ù tai, giảm trí nhớ, suy giảm khả năng tập trung: Là biểu hiện khi não thiếu oxy trong thời gian dài.
• Ngất xỉu, mệt mỏi kéo dài: Trong các trường hợp bệnh nặng, có thể xuất hiện thoáng qua nhưng rất nguy hiểm.

Cảnh giác với các triệu chứng đau đầu kéo dài, chóng mặt thường xuyên

Do các biểu hiện thiểu năng tuần hoàn máu não khá phổ biến trong cuộc sống hàng ngày nên nhiều người chủ quan không để ý. Tốt nhất, khi các triệu chứng trên xuất hiện, người bệnh nên đến bệnh viện để được khám và tầm soát nguyên nhân. Thiểu năng tuần hoàn máu não là dấu hiệu cảnh báo sớm của tai biến mạch máu não, nếu được phát hiện và điều trị kịp thời, nguy cơ đột quỵ có thể giảm đáng kể.

Ngoài những người trong độ tuổi từ 40-50 tuổi trở lên, những nhóm cần chú ý cảnh giác thiểu năng tuần hoàn máu não là: người trẻ học hành căng thẳng, người đi làm phải hoạt động đầu óc nhiều, người hay bị stress, người thừa cân, béo phì, nghiện rượu, thuốc lá, tăng huyết áp, mỡ máu cao (rối loạn lipid máu).

Lời khuyên cho người có nguy cơ thiểu năng tuần hoàn máu não

• Thăm khám định kỳ, đặc biệt với người trên 40 tuổi hoặc có bệnh nền như tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu, tiểu đường…
• Duy trì lối sống lành mạnh: Ăn uống đủ dinh dưỡng, tăng rau xanh, cá, giảm mỡ động vật và tinh bột xấu.
• Tập thể dục đều đặn, đặc biệt các bộ môn nhẹ nhàng như đi bộ, yoga, dưỡng sinh, thiền…
• Quản lý căng thẳng, tránh thức khuya, hạn chế dùng chất kích thích như rượu, thuốc lá, cà phê.
• Ngủ đủ giấc, giữ tâm lý ổn định, tránh làm việc trí óc quá sức.
• Tuyệt đối không tự ý dùng thuốc bổ não hoặc thực phẩm chức năng khi chưa có chỉ định của bác sĩ.

Tóm lại, thiểu năng tuần hoàn máu não không chỉ đơn thuần là chứng mệt mỏi, chóng mặt hay đau đầu. Đây có thể là biểu hiện của một vấn đề nghiêm trọng, cần được nhận biết và điều trị sớm để phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm như đột quỵ. Khi có dấu hiệu nghi ngờ, người bệnh nên đến các cơ sở y tế uy tín để được thăm khám, chẩn đoán và điều trị hiệu quả.