Cholesterol tốt (HDL-C) và cholesterol xấu (LDL-C): Khác nhau thế nào?

Cholesterol thường bị gắn mác “kẻ thù” của sức khỏe, nhưng không phải loại cholesterol nào cũng gây hại. Trong cơ thể, HDL-C (cholesterol tốt) và LDL-C (cholesterol xấu) đóng vai trò hoàn toàn trái ngược nhau đối với sức khỏe tim mạch. HDL-C giúp bảo vệ mạch máu, trong khi LDL-C dư thừa có thể gây xơ vữa động mạch, dẫn đến nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ.

Hiểu rõ sự khác biệt giữa hai loại này sẽ giúp bạn chủ động kiểm soát chỉ số mỡ máu, từ đó giảm nguy cơ bệnh lý tim mạch và duy trì sức khỏe lâu dài.

1. Cholesterol là gì và tại sao cơ thể cần cholesterol?

Cholesterol là một loại lipid (chất béo) có cấu trúc giống sáp, tồn tại trong máu và mọi tế bào của cơ thể. Đây là một thành phần thiết yếu, đóng vai trò quan trọng trong nhiều chức năng sinh học, nhưng nếu mất cân bằng, đặc biệt giữa HDL-C và LDL-C, có thể gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng.

Vai trò của cholesterol:

• Cấu tạo màng tế bào: Cholesterol giúp duy trì độ linh hoạt và ổn định của màng tế bào, hỗ trợ chức năng của các cơ quan trong cơ thể.
• Sản xuất hormone: Là nguyên liệu để tạo ra các hormone như estrogen, testosterone và cortisol, điều hòa sinh sản, stress và trao đổi chất.
• Tiền chất của vitamin D: Cholesterol trong da chuyển hóa thành vitamin D khi tiếp xúc với ánh sáng mặt trời, hỗ trợ sức khỏe xương.
• Hỗ trợ tiêu hóa: Cholesterol được gan sử dụng để sản xuất acid mật, giúp tiêu hóa và hấp thu chất béo từ thực phẩm.

Cholesterol không hoàn toàn có hại. Nguy hiểm xuất hiện khi LDL-C (cholesterol xấu) tăng cao hoặc HDL-C (cholesterol tốt) giảm thấp, làm gia tăng nguy cơ xơ vữa động mạch, nhồi máu cơ tim và đột quỵ.

Tham khảo thêm: Cholesterol là gì? Ý nghĩa, chỉ số và vai trò trong cơ thể

2. Cholesterol tốt (HDL-C) là gì?

HDL-C, viết tắt của High-Density Lipoprotein Cholesterol, được gọi là cholesterol “tốt” vì vai trò bảo vệ hệ tim mạch.

HDL-C hoạt động như một “người quét dọn”, vận chuyển cholesterol dư thừa từ máu và thành mạch về gan để đào thải. Điều này giúp ngăn ngừa sự tích tụ mảng bám trong động mạch, giảm nguy cơ xơ vữa động mạch.

Chỉ số lý tưởng:

• Nam: ≥ 40 mg/dL (≥ 1.0 mmol/L).
• Nữ: ≥ 50 mg/dL (≥ 1.3 mmol/L).
• Mức ≥ 60 mg/dL (≥ 1.6 mmol/L) được coi là tối ưu, mang lại hiệu quả bảo vệ tim mạch cao nhất.

Khi HDL-C thấp: Nếu HDL-C dưới ngưỡng khuyến cáo, khả năng loại bỏ cholesterol thừa giảm, làm tăng nguy cơ bệnh tim mạch. Những yếu tố như hút thuốc, béo phì hoặc ít vận động thường khiến HDL-C giảm.

3. Cholesterol xấu (LDL-C) là gì?

LDL-C, viết tắt của Low-Density Lipoprotein Cholesterol, được gọi là cholesterol “xấu” do tác động tiêu cực khi ở mức cao.

LDL-C vận chuyển cholesterol từ gan đến các tế bào trong cơ thể để phục vụ các chức năng sinh học. Tuy nhiên, khi LDL-C dư thừa, nó có thể bám vào thành mạch máu, hình thành mảng bám, gây xơ vữa động mạch.

Ngưỡng nên duy trì:

• Lý tưởng: < 100 mg/dL (< 2.6 mmol/L).
• Ở người có nguy cơ cao (tiểu đường, tăng huyết áp, tiền sử bệnh tim mạch): < 70 mg/dL (< 1.8 mmol/L).

LDL-C cao: Khi vượt quá 160 mg/dL (> 4.1 mmol/L), LDL-C dư thừa sẽ tích tụ trong thành động mạch, góp phần hình thành và phát triển mảng xơ vữa. Tình trạng này làm tăng nguy cơ hẹp hoặc tắc nghẽn mạch máu, dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như:

• Nhồi máu cơ tim: Do mảng xơ vữa ở động mạch vành nứt vỡ, hình thành cục máu đông gây tắc nghẽn.
• Đột quỵ: Do mảng xơ vữa hoặc cục máu đông làm tắc mạch máu não.
• Bệnh mạch vành: Mảng xơ vữa khiến lòng mạch hẹp dần, giảm lưu lượng máu nuôi tim.

4. So sánh HDL-C và LDL-C: Khác nhau thế nào?

HDL-C và LDL-C có vai trò đối lập nhau trong cơ thể, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe tim mạch. Dưới đây là bảng so sánh ngắn gọn:

Tiêu chí	HDL-C (Cholesterol tốt)	LDL-C (Cholesterol xấu)
Chức năng	Vận chuyển cholesterol thừa từ máu về gan để đào thải.	Vận chuyển cholesterol đến tế bào, nhưng dư thừa gây tích tụ mảng bám.
Ảnh hưởng	Bảo vệ tim mạch, giảm nguy cơ xơ vữa động mạch.	Tăng nguy cơ xơ vữa động mạch, nhồi máu cơ tim, đột quỵ.
Mức lý tưởng	≥ 40 mg/dL (nam), ≥ 50 mg/dL (nữ); tối ưu ≥ 60 mg/dL.	< 100 mg/dL; < 70 mg/dL ở người có nguy cơ cao.

Tóm lại: HDL-C đóng vai trò bảo vệ bằng cách “dọn sạch” cholesterol dư thừa, trong khi LDL-C, nếu quá cao, là “thủ phạm” gây tổn thương mạch máu. Mục tiêu là tăng HDL-C và giảm LDL-C để duy trì sức khỏe tim mạch.

Tham khảo thêm: Chỉ số mỡ máu – Cách đọc, ý nghĩa và khi nào cần điều trị?

5. Làm thế nào để cân bằng cholesterol trong máu?

Để đạt được sự cân bằng giữa HDL-C và LDL-C, bạn cần áp dụng các biện pháp sau:

Chế độ ăn uống lành mạnh:

• Tăng thực phẩm tốt cho tim: Rau xanh, trái cây (táo, cam, bơ), ngũ cốc nguyên hạt (yến mạch, gạo lứt), cá béo giàu omega-3 (cá hồi, cá thu), dầu thực vật (dầu ô liu, dầu hạt cải).
• Hạn chế thực phẩm gây hại: Giảm chất béo bão hòa (mỡ động vật, bơ), trans fat (đồ chiên rán, thức ăn nhanh, bánh quy chế biến sẵn) và thực phẩm nhiều đường.

Tập luyện thể dục:

• Thực hiện ít nhất 150 phút/tuần các bài tập cường độ vừa như đi bộ nhanh, chạy bộ, đạp xe hoặc bơi lội.
• Tập luyện giúp tăng HDL-C, giảm LDL-C và triglyceride, đồng thời cải thiện sức khỏe tổng thể.

Tập luyện đều đặn giúp tăng HDL-C, giảm LDL-C và triglyceride, đồng thời cải thiện sức khỏe tổng thể

Bỏ thuốc lá và hạn chế rượu bia:

• Hút thuốc làm giảm HDL-C và tổn thương thành mạch. Bỏ thuốc lá có thể tăng HDL-C đáng kể.
• Một số nghiên cứu cho thấy uống rượu bia ở mức độ vừa phải có thể làm tăng HDL-C nhẹ. Tuy nhiên, lợi ích này không đủ để khuyến khích sử dụng rượu bia, vì đồ uống có cồn đi kèm nhiều nguy cơ sức khỏe khác. Cách an toàn nhất để bảo vệ tim mạch là hạn chế tối đa rượu bia.

Xét nghiệm mỡ máu định kỳ:

Người trưởng thành khỏe mạnh nên xét nghiệm mỡ máu định kỳ mỗi 4–6 năm, bắt đầu từ tuổi 20. Với người có yếu tố nguy cơ (tiểu đường, tăng huyết áp, béo phì, hút thuốc, tiền sử gia đình bệnh tim mạch), nên kiểm tra thường xuyên hơn – có thể 6-12 tháng/lần theo chỉ định bác sĩ. Phát hiện sớm rối loạn mỡ máu sẽ giúp can thiệp kịp thời, ngăn ngừa biến chứng.

Dùng thuốc khi cần thiết:

Nếu lối sống không đủ để kiểm soát LDL-C cao, bác sĩ có thể chỉ định thuốc như statin hoặc fibrate. Luôn tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ để tránh tác dụng phụ.

Kết luận

HDL-C (cholesterol tốt) và LDL-C (cholesterol xấu) là hai mặt đối lập của cholesterol, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe tim mạch. HDL-C giúp bảo vệ mạch máu bằng cách loại bỏ cholesterol dư thừa, trong khi LDL-C dư thừa có thể gây xơ vữa động mạch, dẫn đến nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ. Việc duy trì HDL-C cao và LDL-C thấp thông qua chế độ ăn uống lành mạnh, tập luyện đều đặn, bỏ thuốc lá và xét nghiệm định kỳ là chìa khóa để bảo vệ trái tim. Hãy chủ động kiểm soát chỉ số mỡ máu để có một cuộc sống khỏe mạnh và tràn đầy năng lượng!

Bệnh viện Gia An 115 là bệnh viện đa chuyên khoa kỹ thuật cao. Bệnh viện quy tụ đội ngũ chuyên gia, bác sĩ chuyên môn cao, dày dặn kinh nghiệm, tận tâm, chu đáo và hệ thống trang thiết bị hiện đại, đặc biệt có ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong chẩn đoán, điều trị. Để đăng ký khám và tư vấn, Quý Khách hàng vui lòng sử dụng tính năng Đặt lịch khám ngay trên website.