Thiếu máu cơ tim là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Thiếu máu cơ tim là tình trạng cơ tim không nhận đủ oxy và dưỡng chất do lưu lượng máu đến tim bị giảm, thường là biểu hiện chính của bệnh mạch vành – một bệnh tim mạch nguy hiểm. Đây là nguyên nhân hàng đầu gây nhồi máu cơ tim, suy tim và tử vong đột ngột.

Việc hiểu rõ bệnh lý, nhận biết các triệu chứng và điều trị kịp thời là yếu tố then chốt để bảo vệ sức khỏe tim mạch và phòng ngừa biến chứng nguy hiểm.

Thiếu máu cơ tim là gì?

Thiếu máu cơ tim (hay còn gọi là thiếu máu cục bộ cơ tim) là tình trạng cơ tim không nhận đủ oxy và dưỡng chất do giảm lưu lượng máu, thường là biểu hiện chính của bệnh mạch vành – một trong những bệnh tim mạch phổ biến và nguy hiểm nhất.

Khi thiếu oxy trong thời gian ngắn, bệnh nhân có thể gặp đau thắt ngực thoáng qua. Nếu kéo dài hoặc nghiêm trọng, nguy cơ nhồi máu cơ tim, suy tim hoặc tử vong đột ngột tăng cao. Một số trường hợp, đặc biệt ở bệnh nhân tiểu đường hoặc người cao tuổi, có thể bị thiếu máu cơ tim thầm lặng mà không có triệu chứng rõ ràng.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), bệnh tim thiếu máu cục bộ là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong toàn cầu, chiếm tỷ lệ đáng kể trong các ca tử vong tim mạch. Việc nhận biết sớm và điều trị kịp thời là yếu tố then chốt để giảm nguy cơ biến chứng.

Nguyên nhân gây thiếu máu cơ tim

Nguyên nhân chính của thiếu máu cơ tim là xơ vữa động mạch vành – mảng bám cholesterol, canxi và tế bào viêm tích tụ, làm hẹp lòng mạch và cản trở dòng máu đến tim.

Các yếu tố khác có thể gây hoặc làm nặng thêm thiếu máu cơ tim bao gồm:

• Co thắt động mạch vành: Mạch máu co lại đột ngột, ngay cả khi không có mảng xơ vữa.
• Huyết khối động mạch vành: Cục máu đông hình thành tại chỗ hoặc di chuyển từ nơi khác, gây tắc nghẽn dòng máu.
• Tăng nhu cầu oxy của tim: Do gắng sức quá mức, sốt cao, cường giáp hoặc huyết áp tăng đột ngột.
• Bệnh lý vi mạch: Rối loạn chức năng vi mạch tim, thường gặp ở phụ nữ hoặc bệnh nhân tiểu đường.
• Các bệnh lý kèm theo: Thiếu máu nặng, hẹp van động mạch chủ hoặc rối loạn nhịp tim nhanh.

Do đó, thiếu máu cơ tim không chỉ liên quan đến động mạch vành mà còn chịu ảnh hưởng từ các yếu tố toàn thân và vi mạch.

Yếu tố nguy cơ

Các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc thiếu máu cơ tim bao gồm:

• Tuổi cao (nam >45 tuổi, nữ >55 tuổi hoặc sau mãn kinh).
• Hút thuốc lá hoặc tiếp xúc thụ động với khói thuốc.
• Tăng huyết áp (>130/80 mmHg).
• Mỡ máu cao, đặc biệt là cholesterol LDL (LDL-C) (>70 mg/dL ở người nguy cơ cao).
• Đái tháo đường.
• Béo phì, ít vận động.
• Tiền sử gia đình có bệnh tim mạch sớm (nam <55 tuổi, nữ <65 tuổi).
• Stress kéo dài hoặc bệnh lý tâm lý (như trầm cảm).
• Các bệnh lý kèm theo: Bệnh thận mạn, bệnh tự miễn (như lupus).

Nhiều yếu tố này có thể âm thầm tồn tại nhiều năm, khiến bệnh nhân không nhận biết cho đến khi xuất hiện triệu chứng như đau thắt ngực.

Béo phì làm tăng nguy cơ bệnh tim mạch, trong đó có thiếu máu cơ tim 

Triệu chứng thiếu máu cơ tim

Triệu chứng điển hình của thiếu máu cơ tim là đau thắt ngực, nhưng biểu hiện có thể khác nhau giữa các bệnh nhân, thậm chí một số trường hợp không có triệu chứng rõ ràng (thiếu máu cơ tim thầm lặng), đặc biệt ở bệnh nhân tiểu đường hoặc người cao tuổi.

1. Đau thắt ngực điển hình

Cơn đau thường ở giữa ngực, sau xương ức. Người bệnh có cảm giác bị bóp nghẹt, đè nặng ở lồng ngực, như bị chèn ép. Đau có thể lan lên cổ, hàm dưới, vai trái, cánh tay trái, sau lưng hoặc bụng trên. Cơn đau thường xuất hiện khi gắng sức, xúc động mạnh, sau bữa ăn no hoặc trong thời tiết lạnh. Triệu chứng thường giảm khi nghỉ ngơi hoặc dùng nitroglycerin (theo chỉ định).

2. Các triệu chứng khác

Ngoài đau ngực, người bệnh có thể gặp:

• Khó thở, hụt hơi.
• Mệt mỏi bất thường.
• Vã mồ hôi lạnh.
• Chóng mặt, hoa mắt.
• Buồn nôn, nôn ói hoặc cảm giác khó chịu mơ hồ.

Ở phụ nữ, người cao tuổi hoặc bệnh nhân đái tháo đường, triệu chứng thường không điển hình (như đau lưng, đau bụng trên hoặc mệt mỏi), dễ bị nhầm với rối loạn tiêu hóa hoặc lo âu.

Xem thêm: Các bệnh tim mạch thường gặp: Dấu hiệu nhận biết và thực trạng tại Việt Nam

Thiếu máu cơ tim có nguy hiểm không?

Thiếu máu cơ tim là dấu hiệu cảnh báo sớm của nhiều biến chứng tim mạch nghiêm trọng. Nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, bệnh có thể dẫn đến:

• Nhồi máu cơ tim cấp: do tắc nghẽn hoàn toàn dòng máu đến tim.
• Suy tim: cơ tim bị tổn thương lâu dài, giảm khả năng co bóp.
• Rối loạn nhịp tim nguy hiểm: có thể gây ngừng tim đột ngột.
• Suy giảm chất lượng cuộc sống: mệt mỏi, giảm khả năng vận động hoặc lo âu kéo dài.
• Tử vong sớm: đặc biệt ở người có nhiều yếu tố nguy cơ mà không được kiểm soát.

Vì vậy, thiếu máu cơ tim là tình trạng y khoa nghiêm trọng, cần được theo dõi và điều trị tích cực để ngăn ngừa biến chứng và cải thiện tiên lượng.

Chẩn đoán thiếu máu cơ tim

Để chẩn đoán chính xác, bác sĩ sẽ khai thác triệu chứng, tiền sử bệnh, kết hợp với các xét nghiệm và kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh, thăm dò chức năng:

• Điện tâm đồ (ECG): phát hiện biến đổi điện học do thiếu máu cơ tim.
• Điện tâm đồ gắng sức: giúp đánh giá thiếu máu cơ tim khi vận động.
• Siêu âm tim: xem xét chức năng co bóp và vùng cơ tim giảm vận động.
• Xét nghiệm máu: đo nồng độ troponin để phát hiện tổn thương cơ tim, đặc biệt trong nghi ngờ nhồi máu.
• Chụp CT mạch vành hoặc cộng hưởng từ tim (MRI tim): cung cấp hình ảnh chi tiết về mạch vành và cơ tim.
• Chụp động mạch vành: tiêu chuẩn vàng để xác định vị trí và mức độ hẹp tắc động mạch vành.

Xem thêm: Chụp CT mạch vành Giải pháp phát hiện sớm bệnh lý tim mạch

Điều trị thiếu máu cơ tim

Mục tiêu điều trị thiếu máu cơ tim là cải thiện tưới máu, giảm triệu chứng, phòng ngừa nhồi máu cơ tim và kéo dài tuổi thọ.

Thay đổi lối sống

• Ngừng hút thuốc lá và tránh khói thuốc thụ động.
• Ăn uống lành mạnh: Tăng rau xanh, trái cây, cá giàu omega-3, ngũ cốc nguyên hạt; hạn chế chất béo bão hòa, muối (<2.3g/ngày) và thực phẩm chế biến sẵn.
• Tập thể dục đều đặn: đi bộ nhanh, đạp xe, bơi lội 150–300 phút/tuần (theo chỉ định bác sĩ)
• Kiểm soát cân nặng (chỉ số BMI <25 kg/m²).
• Quản lý stress: Thiền, yoga, ngủ đủ 7-8 giờ/ngày.
• Tham gia chương trình phục hồi chức năng tim mạch để cải thiện sức khỏe tim.

Tăng rau xanh, trái cây trong chế độ ăn để bảo vệ sức khỏe trái tim

Thuốc điều trị

Một số nhóm thuốc thường được chỉ định:

• Thuốc chống kết tập tiểu cầu (aspirin, clopidogrel): ngăn hình thành huyết khối.
• Statin: giảm cholesterol xấu LDL-C, ổn định mảng xơ vữa.
• Thuốc giãn mạch (nitrat, chẹn kênh canxi, chẹn beta): giảm đau thắt ngực.
• Thuốc kiểm soát huyết áp, đường huyết nếu bệnh nhân có bệnh lý kèm theo.

Can thiệp – phẫu thuật

• Khi thuốc không đủ hiệu quả hoặc hẹp mạch vành nghiêm trọng:
• Can thiệp mạch vành qua da (PCI): nong mạch và đặt stent để tái thông dòng máu.
• Phẫu thuật bắc cầu động mạch vành (CABG): tạo đường dẫn máu mới đi vòng qua chỗ hẹp/tắc, áp dụng cho hẹp nhiều nhánh hoặc tổn thương phức tạp.

Phòng ngừa thiếu máu cơ tim

Vì thiếu máu cơ tim gắn liền với bệnh mạch vành, phòng ngừa hiệu quả nhất là kiểm soát yếu tố nguy cơ:

• Khám sức khỏe định kỳ (1–2 năm/lần ở người khỏe mạnh, 3–6 tháng/lần ở người có nguy cơ cao), bao gồm xét nghiệm mỡ máu (LDL <70 mg/dL ở người nguy cơ cao), đường huyết (HbA1c <7%) và huyết áp (<130/80 mmHg).
• Duy trì lối sống lành mạnh: Ăn uống cân bằng, tập thể dục 150 phút/tuần, bỏ thuốc lá, quản lý stress.
• Tham gia giáo dục về bệnh tim mạch để nhận biết triệu chứng và yếu tố nguy cơ.
• Đi khám ngay khi có triệu chứng đau ngực, khó thở hoặc mệt mỏi bất thường.

Xem thêm: Gói khám sức khỏe tổng quát và tầm soát bệnh lý tại Bệnh viện Gia An 115

Kết luận

Thiếu máu cơ tim là dấu hiệu cảnh báo quan trọng của bệnh mạch vành, nguyên nhân hàng đầu gây tử vong toàn cầu. Bệnh có thể diễn biến âm thầm, đặc biệt ở dạng thầm lặng, nhưng hậu quả rất nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị sớm.

Nhận biết triệu chứng, tầm soát định kỳ (xét nghiệm mỡ máu, huyết áp), thay đổi lối sống và tuân thủ điều trị lâu dài là những bước then chốt để bảo vệ trái tim. Người bệnh cần đến cơ sở y tế uy tín ngay khi có dấu hiệu bất thường (đau ngực, khó thở) và cân nhắc hỗ trợ tâm lý nếu lo âu về bệnh lý.

Bệnh viện Gia An 115 là bệnh viện đa chuyên khoa kỹ thuật cao. Bệnh viện quy tụ đội ngũ chuyên gia, bác sĩ chuyên môn cao, dày dặn kinh nghiệm, tận tâm, chu đáo và hệ thống trang thiết bị hiện đại, đặc biệt có ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong chẩn đoán, điều trị. Để đăng ký khám và tư vấn, Quý Khách hàng vui lòng sử dụng tính năng Đặt lịch khám ngay trên website.