Bệnh cường giáp: Nên uống thuốc kháng giáp, điều trị iod phóng xạ hay phẫu thuật?

Cường giáp là bệnh lý tuyến giáp thường gặp. Nếu không được phát hiện, điều trị và kiểm soát tốt, bệnh có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng như: rối loạn nhịp tim, lồi mắt trong bối cảnh cường giáp Basedow… hoặc cơn bão giáp đe dọa tính mạng. Vậy nhận biết cường giáp như thế nào, người bệnh cường giáp nên uống thuốc điều trị nội khoa hay cần phẫu thuật cắt tuyến giáp?

Cường giáp là gì?

Chia sẻ từ ThS.BS. Hoàng Thị Bích Ngọc – khoa Khám bệnh, Bệnh viện Gia An 115, tuyến giáp là một tuyến nội tiết quan trọng nằm ở vùng cổ trước, ngay dưới thanh quản và trên xương ức; gồm hai thùy kết nối với nhau qua eo tuyến giáp. Tuyến giáp tiết ra các hormone giáp là triiodothyronine-T3 và thyroxine-T4, đóng vai trò chính trong chuyển hóa, tăng trưởng và phát triển cơ thể.

Cường giáp hay cường chức năng tuyến giáp là tình trạng tuyến giáp tăng tổng hợp và giải phóng hormone giáp. Khi nồng độ hormone tuyến giáp lưu hành trong máu tăng cao sẽ tác động gây rối loạn chức năng của các cơ quan và tổ chức trong cơ thể dẫn đến nhiễm độc hormone tuyến giáp.

Nguyên nhân gây cường giáp

Có nhiều nguyên nhân gây cường giáp, trong đó thường gặp nhất là bệnh Basedow (hay bướu giáp lan tỏa nhiễm độc). Đây là một bệnh lý tự miễn, cơ thể xuất hiện những tự kháng thể, chúng kích thích tuyến giáp tiết ra nhiều hormone giáp hơn. Bệnh Basedow chủ yếu ảnh hưởng đến phụ nữ từ 20-50 tuổi, nhưng nam giới và những nhóm tuổi khác cũng có thể mắc bệnh.

Bướu giáp nhân độc (đơn nhân hoặc đa nhân) cũng là một nguyên nhân gây cường giáp. Tuyến giáp xuất hiện những nhân giáp to (thường có kích thước hơn 2cm), chúng hoạt động một cách độc lập và tiết hormone giáp nhiều hơn mà không chịu sự kiểm soát của cơ thể. Một số thuốc như amiodarone cũng có thể gây cường giáp. Xác định đúng nguyên nhân là yếu tố quan trọng giúp bác sĩ đưa ra hướng điều trị phù hợp.

Triệu chứng nhận biết cường giáp

Người bệnh cường giáp thường xuất hiện một nhóm triệu chứng như hồi hộp, đánh trống ngực, sụt cân, mất ngủ, đôi lúc cảm giác mệt mỏi hoặc mỏi cơ. Khi xuất hiện một trong những triệu chứng này, tốt nhất bạn nên đến cơ sở y tế để được bác sĩ thăm khám và chẩn đoán bệnh.

Thông thường, với bệnh nhân có những triệu chứng gợi ý cường giáp, bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện các xét nghiệm định lượng hormone tuyến giáp, thường là TSH và FT4. Ở phần lớn trường hợp cường giáp, nồng độ TSH giảm; FT3 và FT4 tăng. Để xác định nguyên nhân của bệnh lý cường giáp, bác sĩ có thể chỉ định thêm một số cận lâm sàng khác như: đo nồng độ một số tự kháng thể kháng giáp, siêu âm tuyến giáp, một số ít trường hợp phải xạ hình tuyến giáp.

Khi xuất hiện một trong những triệu chứng cảnh báo cường giáp, bạn nên đến cơ sở y tế để được bác sĩ thăm khám và chẩn đoán bệnh

Điều trị cường giáp bằng thuốc hay cần phẫu thuật?

Cường giáp không được điều trị và kiểm soát tốt bệnh có thể tác động lên hệ thống tim mạch gây rối loạn nhịp tim như rung nhĩ (là một trong những nguyên nhân gây đột quỵ), ngoài ra có thể gây ra tình trạng loãng xương, lồi mắt (một số trường hợp nặng gây mù lòa). Cường giáp diễn tiến nặng có thể gây cơn bão giáp, là tình trạng cấp cứu có nguy cơ tử vong cao. Người bệnh cường giáp thường bị sụt cân, thậm chí suy kiệt nặng nếu không điều trị.

Bên cạnh đó, cường giáp, đặc biệt là bệnh Basedow, có thể ảnh hưởng đến chức năng sinh sản của người bệnh. Do bệnh thường gặp ở phụ nữ 20-50 tuổi (trong độ tuổi sinh sản) và có thể gây rối loạn kinh nguyệt như thiểu kinh, vô kinh. Phụ nữ mang thai bị cường giáp mà không kiểm soát tốt bệnh có thể gặp các biến chứng như sảy thai, thai nhỏ, tiền sản giật hoặc gây cường giáp sơ sinh. Chính vì vậy, khi mắc bệnh cường giáp, việc điều trị và kiểm soát bệnh có ý nghĩa vô cùng quan trọng.

Thạc sĩ, Bác sĩ Hoàng Thị Bích Ngọc cho biết, thông thường, trong giai đoạn đầu của bệnh cường giáp, hầu hết bệnh nhân sẽ được điều trị bằng thuốc kháng giáp tổng hợp trong khoảng 1-2 tháng, đến khi nồng độ hormone giáp trong máu trở về mức bình thường. Khi đó, các triệu chứng cường giáp giảm dần, người bệnh cảm thấy khỏe mạnh hơn và có thể tăng cân trở lại. Tuy nhiên, việc hormone giáp trở lại mức ổn định không đồng nghĩa với việc bệnh đã hoàn toàn được kiểm soát. Người bệnh vẫn cần một kế hoạch điều trị lâu dài với 1 trong 3 phương pháp sau:

• Tiếp tục sử dụng thuốc kháng giáp tổng hợp lâu dài, thường 1-2 năm, hoặc lâu hơn nếu bệnh tái phát hoặc không đáp ứng tốt với điều trị. Mặc dù thuốc có thể giúp kiểm soát bệnh, nhưng một số bệnh nhân có thể gặp phải tác dụng phụ nghiêm trọng, như giảm bạch cầu hạt hoặc tăng men gan cấp tính.
• Phẫu thuật cắt bỏ tuyến giáp (một phần hoặc gần như toàn bộ tuyến giáp). Phương pháp này phù hợp với những bệnh nhân có bướu giáp lớn, gây chèn ép. Tuy nhiên, phẫu thuật cũng tiềm ẩn một số biến chứng như tổn thương dây thần kinh thanh quản gây khàn tiếng hoặc cắt luôn tuyến cận giáp dẫn đến hạ canxi máu. Đặc biệt, phương pháp này không phù hợp với những bệnh nhân lớn tuổi, sức khỏe yếu hoặc suy kiệt.
• Điều trị bằng iod phóng xạ: Mục đích phá hủy nhu mô giáp hoặc những vùng tuyến giáp tăng hoạt bằng iod phóng xạ. Là điều trị đơn giản (không cần thiết nhập viện với liều điều trị thấp), không có các bằng chứng về nguy cơ biến đổi gen hay ung thư thứ phát do iod phóng xạ. Bệnh nhân sẽ được uống iod đồng vị phóng xạ, chất này sẽ tích lũy tại tuyến giáp và dần phá hủy các tế bào sản xuất hormone. Sau một thời gian, tuyến giáp giảm hoạt động, đưa bệnh nhân trở về trạng thái bình giáp hoặc suy giáp. Tác dụng không mong muốn ngắn hạn của điều trị iod phóng xạ: Làm nặng tạm thời bệnh lý mắt mức độ nhẹ - trung bình có sẵn, xảy ra sau vài tháng. Có thể điều trị bằng corticosteroid ngắn hạn, viêm tuyến giáp cấp do phóng xạ với đau và sưng vùng cổ xảy ra 3 - 4 ngày sau điều trị. Thường tự giới hạn, có thể dùng kháng viêm tạm thời. Bộc phát nhiễm độc giáp sau vài tuần do phóng thích hormon giáp dự trữ do nhu mô bị phá hủy.

Việc lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp cần dựa trên đánh giá của bác sĩ, cân nhắc tình trạng bệnh, bệnh lý nền và mong muốn của người bệnh. Tốt nhất người bệnh nên trao đổi trực tiếp với bác sĩ để được tư vấn kỹ lưỡng và đưa ra quyết định phù hợp nhất.

Chế độ dinh dưỡng và sinh hoạt cho người bệnh cường giáp

Dinh dưỡng và lối sống đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát cường giáp, giúp hạn chế các triệu chứng khó chịu và nâng cao hiệu quả điều trị. Người bệnh nên hạn chế thực phẩm giàu iod như rong biển, tảo biển và muối iod, vì iod có thể kích thích tuyến giáp hoạt động mạnh hơn. Các chất kích thích như cà phê, trà đậm, rượu bia cũng cần được hạn chế vì có thể làm tăng nhịp tim. Do cường giáp làm tăng nguy cơ loãng xương nên nếu điều trị cường giáp lâu năm, người bệnh cần chú ý bổ sung canxi trong chế độ ăn.

Người bệnh điều trị cường giáp lâu năm cần chú ý bổ sung canxi trong chế độ ăn

Ngoài chế độ dinh dưỡng, việc duy trì tinh thần thoải mái cũng rất quan trọng. Căng thẳng có thể làm trầm trọng hơn tình trạng cường giáp, vì vậy, người bệnh nên thực hành các kỹ thuật thư giãn như thiền, yoga hoặc đi bộ nhẹ nhàng. Tập thể dục vừa phải giúp duy trì sức khỏe tổng thể mà không tạo áp lực quá lớn lên hệ tim mạch. Kết hợp chế độ dinh dưỡng và lối sống hợp lý sẽ giúp người bệnh kiểm soát cường giáp hiệu quả hơn.

Cần chú ý rằng, với người bệnh cường giáp, việc kiểm soát bệnh rất quan trọng. Người bệnh nên đi khám và theo dõi triệu chứng của bệnh, dùng đúng thuốc theo chỉ định của bác sĩ. Giai đoạn đầu điều trị, nếu có những biểu hiện như sốt, đau họng, đau bụng, vàng da, người bệnh nên đến khám sớm vì đây có thể là tác dụng phụ của thuốc kháng giáp. Đến giai đoạn ổn định hoặc đang ngưng thuốc, nếu có những triệu chứng gợi ý cường giáp trở lại như hồi hộp, tim đập nhanh, sụt cân thì nên đi khám để đánh giá và điều trị lại thuốc.

Chưa có phương pháp giúp phòng ngừa bệnh lý cường giáp, chính vì vậy mỗi người nên chủ động lắng nghe cơ thể để có thể phát hiện sớm triệu chứng cảnh báo, từ đó đi khám và điều trị kịp thời. Nếu xuất hiện các biểu hiện như mệt mỏi, sụt cân, hồi hộp, tim đập nhanh, mất ngủ, hay cáu gắt… bạn nên đến cơ sở y tế để được bác sĩ thăm khám, điều trị.

Bệnh viện Gia An 115 là bệnh viện đa chuyên khoa kỹ thuật cao. Bệnh viện quy tụ đội ngũ chuyên gia, bác sĩ chuyên môn cao, dày dặn kinh nghiệm, tận tâm, chu đáo và hệ thống trang thiết bị hiện đại, đặc biệt có ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong chẩn đoán, điều trị. Để đăng ký khám và tư vấn, bạn vui lòng liên hệ Tổng đài (028) 62 885 886 hoặc sử dụng tính năng Đặt lịch khám ngay trên website.