Biến chứng đái tháo đường có thể đến rất sớm

“Tôi gặp khá nhiều trường hợp chỉ vừa mới phát hiện đái tháo đường nhưng khi kiểm tra thì đã có tổn thương ở thận, ở đáy mắt, hoặc dấu hiệu tê bì do tổn thương thần kinh. Điều khiến họ bất ngờ là họ luôn nghĩ bệnh này phải nhiều năm mới gây biến chứng. Nhưng thật ra, biến chứng có thể đã âm thầm bắt đầu từ trước đó rồi” - ThS.BS. Hoàng Thị Bích Ngọc – Khoa Khám bệnh, Bệnh viện Gia An 115 chia sẻ.

Rất nhiều người vẫn mang suy nghĩ rằng đái tháo đường là bệnh mãn tính “từ từ rồi lo”. Có bệnh thì uống thuốc, ăn kiêng, biến chứng chắc phải vài chục năm nữa mới xảy ra. Tuy nhiên, thực tế lâm sàng và các nghiên cứu gần đây lại cho thấy một điều ngược lại.

Báo cáo tại Hội thảo khoa học “Chiến lược quản lý các bệnh lý tim mạch – chuyển hóa: Từ khuyến cáo đến thực hành lâm sàng” được tổ chức tại Bệnh viện Gia An 115 ngày 12/7/2025, PGS.TS.BS. Nguyễn Thị Bích Đào, Chủ tịch Hội Đái tháo đường và Nội tiết TP.HCM đã chia sẻ về một nghiên cứu hồi cứu được công bố trên BMJ Open Diabetes Research & Care (2021), thực hiện trên hơn 135.000 bệnh nhân mới được chẩn đoán đái tháo đường type 2 với nhiều thông tin gây chú ý: thời gian trung bình để xuất hiện biến chứng chỉ từ 3-5,2 năm. 12,3% người bệnh đã có biến chứng bệnh thận mạn ngay tại thời điểm được chẩn đoán đái tháo đường, biến chứng bệnh tim mạch thuộc nhóm thấp nhất là 3,3%.

Vì sao các biến chứng của đái tháo đường thường đến sớm?

ThS.BS. Hoàng Thị Bích Ngọc – Khoa Khám bệnh, Bệnh viện Gia An 115 cho biết, nhiều người bệnh rất bất ngờ khi chỉ mới phát hiện đái tháo đường nhưng đã có biến chứng. Thật ra, đường huyết của họ có thể đã tăng âm thầm từ trước đó vài năm mà không hề hay biết. Trong khoảng thời gian đó, đường huyết cao đã âm thầm làm tổn thương các mạch máu nhỏ – đặc biệt ở thận, võng mạc, thần kinh ngoại biên – và cả các mạch máu lớn nuôi tim, não.

Theo bác sĩ Ngọc, có 3 nguyên nhân chính lý giải vì sao biến chứng đái tháo đường có thể xảy ra chỉ sau vài năm được chẩn đoán:

• Thứ nhất, do phát hiện bệnh trễ. Đái tháo đường type 2 tiến triển âm thầm, nhiều người đã sống chung với đường huyết cao trong vài năm trước khi được chẩn đoán bệnh. Vì không có triệu chứng, họ không đi khám. Khi phát hiện bệnh, thực chất biến chứng có thể đã bắt đầu.
• Thứ hai, chưa kiểm soát đường huyết tốt ngay từ đầu. Một số người bệnh sau khi biết mình mắc đái tháo đường vẫn chưa thay đổi lối sống, chưa điều trị đều đặn hoặc chưa kiểm soát được chỉ số HbA1c. Tình trạng này khiến tổn thương tiếp tục tiến triển.
• Thứ ba, do các yếu tố nguy cơ đi kèm như huyết áp cao, rối loạn mỡ máu, hút thuốc, béo phì, ít vận động... góp phần đẩy nhanh tiến trình tổn thương mạch máu và thần kinh.

“Mới đây tôi đã khám cho một bệnh nhân 52 tuổi được chẩn đoán đái tháo đường trong lần khám sức khỏe định kỳ. Khi xét nghiệm chức năng thận thì đã có dấu hiệu suy giảm, trong khi bệnh nhân hoàn toàn không thấy triệu chứng gì. Đó là một ví dụ điển hình cho diễn tiến âm thầm nhưng rất nguy hiểm của căn bệnh này” – BS. Ngọc chia sẻ.

Cần làm gì để ngăn ngừa đái tháo đường và biến chứng của bệnh?

Điều quan trọng nhất là phát hiện bệnh sớm và kiểm soát đường huyết ngay từ đầu. Thực hiện tốt điều này có thể giúp người bệnh sống khỏe mạnh, giảm đáng kể nguy cơ biến chứng trong tương lai.

Đối với người chưa mắc đái tháo đường và không có triệu chứng, biểu hiện lâm sàng:

• Xét nghiệm đường huyết tầm soát đái tháo đường định kỳ khi 45 trở lên hoặc sớm hơn nếu có thừa cân, béo phì (BMI ≥ 23 kg/m2) và có kèm một trong số các yếu tố nguy cơ: tăng huyết áp, mỡ máu cao, có người thân đời thứ nhất (bố mẹ, anh chị em ruột, con đẻ) bị đái tháo đường, ít hoạt động thể lực, các tình trạng lâm sàng khác liên quan với kháng insulin (như dấu gai đen).
• Duy trì lối sống lành mạnh: ăn uống hợp lý, hạn chế tinh bột đơn, tăng cường rau xanh – trái cây ít ngọt, vận động thường xuyên tối thiểu 30 phút mỗi ngày, không hút thuốc lá…

Lưu ý về giai đoạn tiền đái tháo đường:

Tiền đái tháo đường là khi đường huyết đã cao hơn mức bình thường nhưng chưa đủ để chẩn đoán là bệnh đái tháo đường. Tuy nhiên, nếu không thay đổi lối sống kịp thời, rất nhiều người có thể tiến triển thành đái tháo đường type 2 chỉ trong vài năm – thậm chí sớm hơn nếu có các yếu tố nguy cơ đi kèm.

Đây là giai đoạn “cảnh báo” cực kỳ quan trọng. Nếu được phát hiện sớm và kiểm soát tốt, người ở giai đoạn này có thể đưa đường huyết trở về bình thường mà không cần dùng thuốc.

Người ở giai đoạn tiền đái tháo đường nên:

• Giảm cân nếu thừa cân, nhất là giảm mỡ bụng
• Ăn uống lành mạnh, tăng cường chất xơ và đạm, giảm đồ ngọt và tinh bột hấp thu nhanh
• Tập thể dục đều đặn ít nhất 150 phút mỗi tuần
• Tái khám và xét nghiệm đường huyết định kỳ mỗi 3-6 tháng.

ThS.BS. Hoàng Thị Bích Ngọc thăm khám cho người bệnh

Đối với người đã được chẩn đoán đái tháo đường:

• Tuân thủ điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ
• Kiểm tra định kỳ các cơ quan dễ bị biến chứng: chức năng thận, mắt, tim mạch, bàn chân
• Duy trì chỉ số HbA1c ở mức mục tiêu (thường <7%) để ổn định đường huyết
• Thay đổi toàn diện lối sống: ăn uống kiểm soát đường – mỡ – muối, vận động thường xuyên, giữ tinh thần tích cực, ngủ đủ giấc.

“Chúng ta hoàn toàn có thể sống khỏe mạnh lâu dài với đái tháo đường nếu phát hiện sớm và kiểm soát tốt ngay từ đầu. Quan trọng nhất là đừng chủ quan, đừng chờ có triệu chứng mới đi kiểm tra đường huyết” – ThS.BS. Hoàng Thị Bích Ngọc nhấn mạnh.

Bệnh viện Gia An 115 là bệnh viện đa chuyên khoa kỹ thuật cao. Bệnh viện quy tụ đội ngũ chuyên gia, bác sĩ chuyên môn cao, dày dặn kinh nghiệm, tận tâm, chu đáo và hệ thống trang thiết bị hiện đại, đặc biệt có ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong chẩn đoán, điều trị. Để đăng ký khám và tư vấn, bạn vui lòng sử dụng tính năng Đặt lịch khám ngay trên website.