Quy tắc BE FAST - Nhận biết sớm các dấu hiệu đột quỵ

Đột quỵ (stroke), hay còn gọi là tai biến mạch máu não, là tình trạng tổn thương não xảy ra đột ngột do tắc nghẽn hoặc vỡ mạch máu não, gây ra các thiếu sót chức năng thần kinh khu trú, kéo dài trên 24 giờ hoặc dẫn đến tử vong sớm hơn, không do chấn thương sọ não.

Đột quỵ nguy hiểm như thế nào?

Đột quỵ được chia thành hai loại chính:

- Đột quỵ THIẾU MÁU NÃO (thiếu máu não cục bộ cấp tính) hay NHỒI MÁU NÃO: chiếm 80-85% các trường hợp.

- Đột quỵ XUẤT HUYẾT NÃO, thường gọi là chảy máu não gồm: xuất huyết trong não nguyên phát và xuất huyết khoang dưới nhện, chiếm 15-20% các trường hơp.

Tai biến mạch máu não có hai loại khác nhau về cơ chế bệnh nên việc dùng thuốc và xử trí cấp cứu của hai loại cũng khác nhau. Bệnh nhân không tự ý uống bất kỳ loại thuốc nào (được quảng cáo hay truyền miệng) khi nghi ngờ bị tai biến mạch máu não vì hậu quả của việc dùng thuốc sai cơ chế bệnh sẽ rất nặng nề, thậm chí là tử vong. Việc quan trọng nhất là sớm nhận biết được các dấu hiệu đột quỵ, sơ cứu ban đầu và chuyển bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất có khả năng tiếp nhận và điều trị đột quỵ.

Thời gian là não. Vì trong đột quỵ thể “thiếu máu não cục bộ cấp tính”, chúng ta có thể xem xét sử dụng thuốc tiêu sợi huyết (thuốc làm tan cục huyết khối, giúp tái thông mạch máu trở lại và cải thiện triệu chứng lâm sàng như: nói đớ, méo miệng, tê tay hay yếu liệt…) trong 4,5 giờ đầu tính từ lúc có triệu chứng xảy ra. Do đó, việc nhận biết các dấu hiệu đột quỵ sớm là rất quan trọng, có vai trò quyết định đến tiên lượng và mức độ hồi phục của bệnh nhân.

BE FAST: Quy tắc nhận biết sớm đột quỵ

BE FAST: Là cụm từ viết tắc được Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA) cũng như nhiều tổ chức khác sử dụng, giúp dễ dàng ghi nhớ về các dấu hiệu đột quỵ nhằm nhận biết sớm và cấp cứu kịp thời cho người bệnh.

BE FAST là cụm từ gồm 6 chữ cái, mỗi chữ mô tả các dấu hiệu đột quỵ:

- B (BALANCE=THĂNG BẰNG): Diễn tả triệu chứng khi bệnh nhân đột ngột mất thăng bằng, chóng mặt, đau đầu dữ dội và mất khả năng phối hợp vận động.

- E (EYESIGHT=THỊ LỰC): Thể hiện bệnh nhân bị mờ mắt (giảm thị lực) hoặc mất hoàn toàn thị lực của 1 hoặc cả 2 mắt.

- F (FACE= MẶT): Sự biến đổi khuôn mặt, bệnh nhân có thể bị liệt, méo miệng, nhân trung lệch, thể hiện rõ khi bệnh nhân cười hay mở miệng lớn.

- A (ARM=TAY): Bệnh nhân khó hoặc không thể cử động tay chân, tê hoặc yếu liệt 1 bên cơ thể.

- S (SPEECH=GIỌNG NÓI): Bệnh nhân khó nói, nói đớ, phát âm không rõ, nói dính chữ, nói ngọng bất thường. Bạn có thể kiểm tra bằng cách yêu cầu người nghi ngờ bị đột quỵ lặp lại một câu đơn giản bạn vừa nói.

- T (TIME=THỜI GIAN): Khi xuất hiện đột ngột các triệu chứng trên hãy nhanh chóng gọi 115 hoặc đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất để được cấp cứu kịp thời.

Cấp cứu bệnh nhân bị đột quỵ

Nên nhớ rằng khi nhận thấy những dấu hiệu bệnh nhân bị đột quỵ thì thời gian là vô cùng quan trọng. Bạn nên gọi ngay Cấp cứu 115 hoặc đưa người bệnh đến cơ sở y tế gần nhất có khả năng tiếp nhận và điều trị đột quỵ.

Trong lúc chờ cấp cứu, bạn NÊN làm những việc sau:

• Tránh để bệnh nhân bị té ngã, chấn thương.
• Để bệnh nhân nằm trên mặt phẳng, kê cao đầu từ 300
• Nếu bệnh nhân còn tỉnh, hỏi thăm thông tin của bệnh nhân: tên họ, số điện thoại người thân, tình trạng bệnh lý mạn tính… để có thể trao đổi tình trạng bệnh nhân khi nhân viên 115 đến.
• Nếu bệnh nhân bị nôn, hãy để bệnh nhân nghiêng đầu sang một bên, móc hết đàm, nhớt để tránh gây ngạt.
• Nếu bệnh nhân bị ngất, kiểm tra mạch của bệnh nhân. Nếu người bệnh bị ngưng tim, cần thực hiện ngay hồi sức tim phổi (hô hấp nhân tạo), bạn có thể gọi 115 để được hướng dẫn khi không biết cách làm.

Những việc KHÔNG NÊN làm:

• Không tụ tập đông người xung quanh bệnh nhân.
• Không tự ý xoa dầu nóng, cạo gió, dùng kim đâm đầu ngón tay.
• Không cho bệnh nhân uống bất kỳ loại thuốc nào.

Nhằm nâng cao năng lực chẩn đoán và điều trị đột quỵ, từ năm 2020, Bệnh viện Gia An 115 đã tiên phong ứng dụng phần mềm RAPID – công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) giúp mở rộng cửa sổ cứu não lên đến 24 giờ cho người bệnh đột quỵ. RAPID hỗ trợ xác định vùng não chết (hay lõi nhồi máu - infarct core) – khu vực không thể hồi phục, và vùng tranh tối tranh sáng (penumbra) – khu vực có thể phục hồi nếu can thiệp kịp thời, giúp tăng cơ hội cứu sống và hiệu quả điều trị cho bệnh nhân đến viện sau “thời gian vàng”. Tuy nhiên, trên máy CT thế hệ cũ, RAPID bị giới hạn trong việc khảo sát toàn bộ não, có thể bỏ sót vùng lõi nhồi máu hoặc vùng tranh tối tranh sáng, đặc biệt với tổn thương lớn hoặc lan tỏa.

Hạn chế này sẽ được khắc phục với hệ thống máy chụp CT (máy chụp cắt lớp vi tính) SOMATOM Force VB30 – công nghệ chẩn đoán hình ảnh tiên tiến do Siemens Healthineers (nhà cung cấp thiết bị y tế hàng đầu từ CHLB Đức) phát triển.

Không như các máy CT thế hệ cũ, SOMATOM Force VB30 quét toàn bộ não trong chưa đầy 2 giây, tích hợp AI tạo bản đồ tưới máu và mạch máu chi tiết, hỗ trợ cả đột quỵ nhồi máu não (xác định vùng lõi nhồi máu, vùng tranh tối tranh sáng và đường đi tối ưu cho lấy huyết khối) lẫn đột quỵ xuất huyết não (phát hiện máu tụ, phình mạch, hoặc dị dạng mạch máu). Máy có độ phân giải cao, phát hiện tổn thương nhỏ vài milimet, hữu ích cả trong các ca đột quỵ không điển hình hoặc bệnh lý thần kinh phức tạp. Ngoài ra, với liều tia X giảm đáng kể (khoảng 85% so với máy CT thông thường), sẽ đạt được độ an toàn vượt bậc cho người bệnh về phương diện ảnh hưởng bức xạ.

Tháng 6/2025, Bệnh viện Gia An 115 sẽ chính thức lắp đặt hệ thống máy chụp CT SOMATOM Force VB30, dự kiến sẽ là đơn vị đầu tiên tại TP.HCM và khu vực phía Nam lắp đặt và vận hành hệ thống này.