Nhiễm vi khuẩn HP, khi nào cần điều trị diệt trừ?

Vi khuẩn HP (Helicobacter pylori hay H.pylori) là một trong những vi khuẩn thường gặp gây ra nhiều bệnh lý dạ dày - tá tràng, đặc biệt làm tăng nguy cơ ung thư dạ dày lên 6-10 lần. Tuy nhiên, không phải cứ nhiễm HP đều cần điều trị diệt trừ…

Vi khuẩn HP có thể gây các bệnh lý nào?

H.pylori là một loại xoắn khuẩn gram âm là vi khuẩn có thể sống trong lớp nhầy ngay sát lớp biểu mô niêm mạc dạ dày. Sở dĩ chúng tồn tại được trong môi trường acid của dạ dày là vì có khả năng:

- Tiết men urease có tác dụng phân giải ure thành NH3, quá trình này tạo thành một lớp đệm kiềm có độ pH từ 4-5 bao quanh vi khuẩn.

- Tiết men lipase và catalase nhằm phân giải lớp chất nhày, giúp vi khuẩn HP tiến sâu vào lớp niêm mạc dạ dày, giải phóng độc tố và phá hủy tế bào gây viêm loét dạ dày.

Chia sẻ từ BS.CKI. Đoàn Thị Liễu – khoa Khám bệnh, Bệnh viện Gia An 115: Khi nhiễm HP dạ dày, người bệnh có thể có triệu chứng hoặc không có biểu hiện triệu chứng gì, do đó có thể người bệnh không biết mình có nhiễm HP. Các biểu hiện triệu chứng hay gặp: đau thượng vị, ợ chua, ợ hơi, đầy bụng…

Một số biến chứng xảy ra khi ta điều trị trễ:

• Viêm, loét dạ dày – tá tràng: Vi khuẩn HP tấn công và phá hủy lớp màng nhầy niêm mạc dạ dày khiến chúng bị ăn mòn dần. Tình trạng này kéo dài sẽ gây viêm, loét dạ dày – tá tràng.
• Xuất huyết tiêu hóa: Các ổ viêm, loét có thể bị chảy máu gây xuất huyết. Xuất huyết tiêu hóa tùy theo mức độ mà có thể chỉ gây thiếu máu nhẹ hoặc nặng. Trong một số trường hợp nghiêm trọng, mất máu liên tục với số lượng nhiều có thể gây sốc và dẫn đến tử vong nếu không được điều trị kịp thời.
• Thủng dạ dày: Biến chứng này xảy ra khi ổ loét ở niêm mạc dạ phát triển ăn sâu làm phá vỡ hoàn toàn vách dạ dày gây thủng. Thủng dạ dày khiến các nhiễm trùng ổ bụng dẫn đến tình trạng viêm phúc mạc. Nếu không can thiệp và điều trị kịp thời, có thể dẫn đến nhiễm trùng toàn thân gây nguy hiểm đến tính mạng người bệnh. Đây là một cấp cứu ngoại khoa.
• Ung thư dạ dày: Test HP dương tính làm tăng nguy cơ ung thư dạ dày lên gấp 6-10 lần bình thường, nhất là khi người bệnh có tổn thương ở bờ cong nhỏ dạ dày. Nhiễm vi khuẩn HP gây tình trạng viêm mạn tính niêm mạc dạ dày, lâu ngày sẽ hình thành các tổ chức viêm teo, kích thích tế bào chuyển dị sản ruột. Viêm teo mạn tính và dị sản ruột dẫn đến ung thư dạ dày.
• Một số biến chứng khác của viêm dạ dày do nhiễm HP: Tắc nghẽn dạ dày do hẹp môn vị, chứng khó tiêu chức năng, ung thư lympho bào B tại biểu mô niêm mạc dạ dày.

Bên cạnh đó, vi khuẩn H.pylori còn có thể liên quan đến một số các bệnh lý khác như: thiếu máu thiếu sắt không rõ nguyên nhân, MALT lymphoma dạ dày (một loại hiếm gặp của u lympho không Hodgkin), ban xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn (ITP), thiếu vitamin B12…

Nhiễm vi khuẩn HP làm tăng nguy cơ ung thư dạ dày lên 6-10 lần

Khi nào cần xét nghiệm chẩn đoán và điều trị diệt trừ vi khuẩn HP?

BS. Đoàn Thị Liễu cho biết, tỷ lệ nhiễm vi khuẩn HP rất cao với ước tính một nửa dân số trên thế giới mắc phải. Tại các nước đang phát triển, tỷ lệ nhiễm HP trong dân số cao hơn so với các nước phát triển. Riêng tại Việt Nam, tuy số liệu về tỷ lệ mắc HP trong dân số có thay đổi nhiều giữa các nghiên cứu liên quan do kỹ thuật khảo sát khác nhau nhưng nhìn chung dao động khoảng 60-80%.

Không chỉ có tỷ lệ nhiễm cao, tỷ lệ tái phát nhiễm HP cũng rất cao (trung bình 11 tháng sau khi tiêu diệt, tỷ lệ HP tái xuất hiện trong dạ dày lên đến khoảng 23%). Ngoài ra, tỷ lệ HP kháng kháng sinh ở Việt Nam cũng đáng báo động, như kháng Metronidazole 69,4% (có nghiên cứu là 95,5%), Amoxicillin 24,9%, Clarithromycin 34,1% (có nghiên cứu là 85,5%), Levofloxacin 27,9%... Tỷ lệ HP kháng nhiều loại kháng sinh là 47,4%.

Chính vì vậy, không phải ai nhiễm vi khuẩn HP cũng cần điều trị diệt trừ HP ngay, việc điều trị HP cần được cân nhắc kỹ và đúng chỉ định, không nên lạm dụng. Theo BS. Liễu, trong thực hành lâm sàng, chỉ nên làm xét nghiệm chẩn đoán nhiễm vi khuẩn HP khi có ý định điều trị diệt trừ vi khuẩn. Chỉ định xét nghiệm chẩn đoán nhiễm Helicobacter Pylori trong các trường hợp:

• Loét dạ dày - tá tràng.
• Tiền sử loét dạ dày - tá tràng nhưng chưa từng được xét nghiệm để chẩn đoán tình trạng nhiễm HP.
• Khó tiêu chưa được thăm dò.
• Viêm dạ dày mạn teo, dị sản ruột hoặc loạn sản ở dạ dày.
• Sau can thiệp qua nội soi điều trị ung thư dạ dày sớm.
• MALT lymphoma độ thấp.
• Có người thân quan hệ huyết thống trực tiếp (cha mẹ, anh chị em ruột) bị ung thư dạ dày.
• Mới bắt đầu điều trị và dự kiến điều trị lâu dài với thuốc kháng viêm không steroid.
• Cần điều trị aspirin liều thấp kéo dài.
• Bệnh trào ngược dạ dày - thực quản cần điều trị duy trì kéo dài bằng nhóm thuốc ức chế bơm proton.
• Thiếu máu thiếu sắt không giải thích được.
• Ban xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn.
• Bệnh nhân mong muốn được điều trị.

Nội soi đường tiêu hóa tại Bệnh viện Gia An 115

Làm thế nào để chẩn đoán vi khuẩn HP?

Để chẩn đoán nhiễm vi khuẩn HP, bên cạnh khai thác tiền sử và thăm khám lâm sàng, người bệnh cần được thực hiện xét nghiệm cận lâm sàng, như:

Xét nghiệm không xâm lấn

• Xét nghiệm hơi thở C13/C14: đơn giản, phổ biến cho nhiều đối tượng, không xâm lấn, có độ nhạy và độ đặc hiệu cao, có thể dùng ở trẻ em hoặc những người bệnh có nguy cơ cao không thể nội soi thực quản - dạ dày - tá tràng.
• Test phân: ít dùng do bất tiện cho bệnh nhân.

Xét nghiệm xâm lấn

• Xét nghiệm máu tìm kháng thể IgG kháng HP: Ít dùng để chẩn đoán và đánh giá sau điều trị vì có thể âm tính giả và không biết chính xác bệnh nhân có đang bị nhiễm HP hay đã bị từ trước lâu rồi.
• Nội soi dạ dày: Phổ biến
• Xét nghiệm urease nhanh dựa trên dịch dạ dày hoặc sinh thiết biểu mô dạ dày để làm test HP.
• Nuôi cấy vi khuẩn HP dạ dày.

Lưu ý, trước khi làm xét nghiệm chẩn đoán H.pylori, người bệnh cần ngưng uống kháng sinh và Bismuth trong vòng 4 tuần, không uống PPI ít nhất 2 tuần trước khi làm xét nghiệm.

Khuyến nghị: Khi có các triệu chứng nghi ngờ, người bệnh nên đến ngay cơ sở y tế để được bác sĩ thăm khám và cho các chỉ định đúng để tầm soát bệnh.

Lưu ý khi điều trị vi khuẩn HP

Theo BS. Đoàn Thị Liễu, không tuân thủ điều trị là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tiệt trừ HP thất bại. Chính vì vậy, người bệnh cần tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ chuyên môn về liều dùng, thời gian, cách sử dụng thuốc, chế độ dinh dưỡng phù hợp. Bên cạnh đó, cần chú ý không hút thuốc lá, không uống rượu bia trong thời gian điều trị để tránh làm giảm hiệu quả tiệt trừ của phác đồ, tuân thủ chế độ dinh dưỡng phù hợp.

BS. Liễu cho biết thêm, trọng tâm của dinh dưỡng trong viêm loét dạ dày là dùng những thức ăn giảm tiết dịch vị, giảm tác dụng của acid tiết ra lên niêm mạc dạ dày:

• Chất ngọt, chất béo là những chất ít gây tiết dịch vị, dùng những thức ăn có tính bọc niêm mạc dạ dày, thấm dịch vị như gạo nếp, bột sắn, bánh mì, bánh quy, sữa, lòng trắng trứng
• Dùng thức ăn mềm ít có tác dụng cơ giới.
• Không để đói, không ăn quá no. Cần ăn nhiều bữa trong ngày, mỗi bữa cách nhau từ 2-3 giờ.
• Khi chế biến thức ăn cần nghiền, xay, băm nhỏ, nấu nhừ; tăng cường luộc, hấp, hạn chế xào, rán.

Một số loại thức ăn người viêm loét dạ dày nên hạn chế:

• Các loại thực phẩm có độ acid cao; các loại quả chua như chanh, cam bưởi chua, cà muối, dấm, mẻ, tương ớt...
• Các loại thực phẩm tạo hơi trong dạ dày: các loại đậu đỗ, các loại dưa cà muối, hành...
• Các loại thực phẩm làm hư hại niêm mạc dạ dày: rượu, bia, ớt, tỏi, gừng, tiêu, cà phê, chè...
• Các loại thức ăn tăng tiết acid: các loại nước sốt thịt, cá đậm đặc...
• Không nên ăn các loại hoa quả như chuối tiêu, đu đủ, táo... và các loại thức ăn chế biến sẵn như dăm bông, lạp sườn, xúc xích... không ăn sữa chua, các loại nước ngọt có ga.

Bệnh viện Gia An 115 là bệnh viện đa chuyên khoa kỹ thuật cao. Bệnh viện quy tụ đội ngũ chuyên gia, bác sĩ chuyên môn cao, dày dặn kinh nghiệm, tận tâm, chu đáo và hệ thống trang thiết bị hiện đại, đặc biệt có ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong chẩn đoán, điều trị. Để đăng ký khám và tư vấn, bạn vui lòng liên hệ Tổng đài (028) 62 885 886 hoặc sử dụng tính năng Đặt lịch khám ngay trên website.