Bệnh gan: Dấu hiệu cảnh báo và các phương pháp điều trị

Gan là một trong những cơ quan quan trọng nhất của cơ thể, đảm nhiệm hơn 500 chức năng khác nhau như thải độc, tổng hợp protein, dự trữ năng lượng và điều hòa chuyển hóa. Khi gan bị tổn thương, các quá trình này bị gián đoạn, gây ra nhiều rối loạn nghiêm trọng cho sức khỏe, thậm chí có thể đe dọa tính mạng.

Hiểu rõ dấu hiệu bệnh gan, nguyên nhân gây tổn thương gan và phương pháp điều trị phù hợp sẽ giúp bạn chủ động bảo vệ sức khỏe của chính mình.

1. Bệnh gan là gì?

“Bệnh gan” không chỉ là một bệnh lý đơn lẻ mà là khái niệm bao quát nhiều tình trạng khác nhau gây tổn thương tế bào gan. Tùy theo nguyên nhân và mức độ tiến triển, bệnh gan có thể ở dạng cấp tính (xảy ra nhanh, hồi phục được) hoặc mạn tính (diễn tiến âm thầm, kéo dài nhiều năm).

Các nhóm bệnh gan phổ biến bao gồm:

• Viêm gan do virus, rượu, thuốc
• Viêm gan tự miễn (do hệ miễn dịch tấn công tế bào gan).

Xem thêm: Triệu chứng bệnh viêm gan B

• Gan nhiễm mỡ: Do rối loạn chuyển hóa, béo phì, tiểu đường hoặc lạm dụng rượu. Xem thêm: Gan nhiễm mỡ – “Sát thủ âm thầm” thời hiện đại

• Xơ gan: Hậu quả của tổn thương gan kéo dài, gây xơ hóa và suy giảm chức năng. Xem thêm: Xơ gan - Tổn thương gan nghiêm trọng có thể dẫn tới tử vong

• Ung thư gan: Giai đoạn tiến triển nặng, thường xảy ra trên nền xơ gan hoặc viêm gan mạn.

Xem thêm: Dấu hiệu ung thư gan giai đoạn đầu ít người biết

2. Nguyên nhân gây bệnh gan

Gan có khả năng tự tái tạo mạnh mẽ, nhưng khi phải đối mặt với các yếu tố gây hại kéo dài, tế bào gan sẽ bị tổn thương không hồi phục. Dưới đây là những nguyên nhân chính dẫn đến các bệnh lý về gan:

2.1. Do virus

Các loại virus viêm gan (A, B, C, D, E) là nguyên nhân hàng đầu gây bệnh mạn tính, xơ gan và ung thư gan, đặc biệt là viêm gan B và C. Xem thêm: Các bệnh về viêm gan B lây qua đường nào?

2.2. Do rượu bia

Rượu bia là “kẻ thù số một” của gan. Cồn ethanol khi vào cơ thể được gan chuyển hóa, tạo ra acetaldehyde – chất cực độc phá hủy tế bào gan, dẫn đến gan nhiễm mỡ do rượu, viêm gan do rượu và xơ gan. Đọc thêm: Vì sao người uống rượu dễ mắc bệnh về gan?

2.3. Do rối loạn chuyển hóa

Những người béo phì, mỡ máu cao, tiểu đường type 2 có nguy cơ cao mắc gan nhiễm mỡ không do rượu. Xem thêm: Mỡ máu cao có gây gan nhiễm mỡ không?

2.4. Do thuốc và hóa chất

Lạm dụng thuốc giảm đau, kháng sinh, steroid, hoặc tiếp xúc hóa chất độc hại cũng có thể gây viêm gan do thuốc.

2.5. Do bệnh tự miễn và di truyền

Một số rối loạn di truyền (như bệnh Wilson, ứ sắt) hay bệnh tự miễn cũng khiến hệ miễn dịch tấn công chính tế bào gan.

Gan nhiễm mỡ có thể do rối loạn chuyển hóa, béo phì, tiểu đường hoặc lạm dụng rượu

3. Dấu hiệu nhận biết bệnh gan

Gan là cơ quan “im lặng”, khi tổn thương thường tiến triển âm thầm trong nhiều năm. Chính vì vậy, nhiều người chỉ phát hiện bệnh khi chức năng gan đã suy giảm nghiêm trọng hoặc biến chứng nguy hiểm xuất hiện. Tuy nhiên, nếu quan sát kỹ, cơ thể vẫn có những dấu hiệu cảnh báo sớm của bệnh gan.

Giai đoạn sớm – dấu hiệu âm thầm nhưng quan trọng:

• Vàng da, vàng mắt: là biểu hiện kinh điển của bệnh gan, xuất hiện do bilirubin trong máu tăng cao khi gan không còn khả năng xử lý.
• Nước tiểu sẫm màu, phân bạc màu: phản ánh sự rối loạn bài tiết mật – dấu hiệu sớm của viêm gan hoặc tắc mật.
• Mệt mỏi kéo dài, chán ăn, buồn nôn: cơ thể bị nhiễm độc do gan hoạt động kém.
• Ngứa da, nổi mẩn: do muối mật tích tụ dưới da, thường gặp ở bệnh lý tắc mật (như xơ gan mật nguyên phát).
• Đau tức hoặc nặng vùng hạ sườn phải: có thể là do gan to hoặc viêm gan tiến triển.

Xem thêm: Đừng chủ quan với những dấu hiệu bệnh gan dưới đây

Hoặc: 5 triệu chứng bệnh gan mật thường gặp

Giai đoạn tiến triển – tổn thương gan rõ rệt:

Khi bệnh gan chuyển nặng, người bệnh có thể xuất hiện:

• Phù chân, bụng trướng: do giảm tổng hợp albumin và tăng áp lực tĩnh mạch cửa.
• Sụt cân nhanh: do hội chứng chán ăn – sụt cân trong suy gan mạn.
• Cổ trướng, xuất huyết tiêu hóa, rối loạn tri giác: là dấu hiệu xơ gan mất bù hoặc bệnh não gan, cần được cấp cứu ngay.
• Một số trường hợp còn có mạch máu hình mạng nhện trên da, lòng bàn tay son, vú to ở nam giới – biểu hiện rối loạn nội tiết do gan bị tổn thương mạn tính.

Nếu nhận thấy bất kỳ dấu hiệu nào kể trên, người bệnh nên khám gan sớm tại cơ sở y tế chuyên khoa để được chẩn đoán và can thiệp kịp thời.

4. Xét nghiệm và chẩn đoán bệnh gan

Khám và tầm soát định kỳ là cách duy nhất để phát hiện bệnh gan ở giai đoạn sớm. Bác sĩ có thể chỉ định:

• Xét nghiệm máu: men gan AST, ALT, bilirubin, GGT giúp đánh giá mức độ tổn thương gan.

Xem thêm: Xét nghiệm AST là gì trong đánh giá chức năng gan?

Xét nghiệm ALT là gì?

• Siêu âm gan: phát hiện gan nhiễm mỡ, xơ gan hoặc khối u.
• Fibroscan, CT, MRI gan: xác định mức độ xơ hóa và tổn thương nhu mô.
• Sinh thiết gan: đánh giá tổn thương mô học khi cần.

Nếu bạn đang băn khoăn về bệnh viện khám, điều trị bệnh gan, có thể tham khảo tại bài viết “Khám gan ở đâu hiệu quả, tiết kiệm chi phí?”.

5. Điều trị bệnh gan: Tùy nguyên nhân và giai đoạn

Điều trị bệnh gan là một quá trình tổng thể và lâu dài, đòi hỏi xác định chính xác nguyên nhân, mức độ tổn thương và giai đoạn bệnh. Mục tiêu điều trị không chỉ dừng ở việc kiểm soát triệu chứng, mà còn ngăn chặn tiến triển xơ gan, suy gan và phòng ngừa ung thư gan.

5.1. Điều trị nguyên nhân

Viêm gan virus:

Tùy loại virus, bác sĩ sẽ chỉ định thuốc kháng virus đặc hiệu giúp ức chế sự nhân lên của virus và ngăn tổn thương gan tiến triển.

• Với viêm gan B, các thuốc như Tenofovir hoặc Entecavir thường được sử dụng lâu dài nhưng cần tuân thủ tuyệt đối để tránh kháng thuốc. Theo dõi định kỳ 3–6 tháng/lần: tải lượng virus (HBV-DNA), HBeAg/anti-HBe (nếu dương tính), men gan, nhằm đạt mục tiêu ức chế virus dưới ngưỡng phát hiện.
• Với viêm gan C, liệu trình kháng virus trực tiếp (DAAs) có thể loại trừ virus hoàn toàn trong 8–12 tuần ở đa số trường hợp, đặc biệt với genotype dễ điều trị và không xơ gan mất bù.

Gan nhiễm mỡ (không do rượu hoặc do rượu):

Biện pháp điều trị trọng tâm của bệnh gan nhiễm mỡ là thay đổi lối sống – giảm cân, kiểm soát đường huyết, mỡ máu, và tuyệt đối hạn chế rượu bia. Một số thuốc hỗ trợ chuyển hóa mỡ và bảo vệ tế bào gan có thể được bác sĩ cân nhắc.

Xơ gan:

Không thể phục hồi phần gan đã xơ, nhưng việc kiểm soát nguyên nhân và điều trị biến chứng sớm có thể giúp người bệnh sống khỏe nhiều năm.

Khi xơ gan mất bù, ghép gan là lựa chọn duy nhất để duy trì sự sống.

Xem thêm: Bệnh xơ gan có chữa được không?

Hoặc: Bệnh xơ gan sống được bao lâu?

5.2. Điều trị triệu chứng và hỗ trợ gan

Ngoài điều trị nguyên nhân, bác sĩ thường phối hợp thuốc bảo vệ tế bào gan, vitamin nhóm B, thuốc lợi mật để cải thiện chức năng gan.

Người bệnh cần:

• Nghỉ ngơi hợp lý, tránh làm việc quá sức.
• Tuyệt đối không dùng rượu bia, thuốc lá, và các thuốc không rõ nguồn gốc vì có thể gây độc cho gan.
• Duy trì chế độ ăn cân đối: nhiều rau xanh, trái cây, chất đạm dễ tiêu, hạn chế dầu mỡ và muối.

5.3. Điều trị biến chứng

Khi bệnh gan tiến triển đến giai đoạn mất bù hoặc biến chứng nặng, cần được điều trị chuyên sâu tại bệnh viện:

• Cổ trướng: dùng thuốc lợi tiểu, hạn chế muối, hoặc chọc tháo dịch khi cần.
• Xuất huyết tiêu hóa: nội soi can thiệp cầm máu và dùng thuốc giảm áp lực tĩnh mạch cửa.
• Bệnh não gan: thải độc bằng lactulose, kiểm soát chế độ đạm.
• Ung thư gan: can thiệp đa phương pháp – phẫu thuật, nút mạch hóa chất (TACE), đốt u bằng sóng cao tần (RFA).
• Tắc mật do chèn ép: đặt stent đường mật hoặc dẫn lưu mật qua da để giảm vàng da, ngứa (chỉ là điều trị triệu chứng, không chữa ung thư).

Xem thêm:

Thông đường mật cứu bệnh nhân ung thư gan

Đặt stent trong lòng stent cứu bệnh nhân ung thư gan

Nỗ lực giành sự sống của bệnh nhân ung thư gan giai đoạn cuối

5.4. Theo dõi và phòng ngừa tái phát

Điều trị bệnh gan là hành trình lâu dài, đòi hỏi người bệnh:

• Tái khám định kỳ 3-6 tháng/lần, kiểm tra men gan, siêu âm, tầm soát ung thư gan.
• Duy trì lối sống lành mạnh, tiêm vaccine viêm gan B cho trẻ sơ sinh, người chưa nhiễm trong gia đình có người mang virus, nhân viên y tế, người nguy cơ cao (tiêm chích, quan hệ tình dục không an toàn).
• Thực hiện sàng lọc sớm ở người có yếu tố nguy cơ cao: nghiện rượu, béo phì, tiểu đường, tiền sử viêm gan virus.

6. Dinh dưỡng và chăm sóc cho người bệnh gan

Dinh dưỡng đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong quá trình điều trị và hồi phục bệnh gan. Một chế độ ăn khoa học giúp giảm gánh nặng chuyển hóa cho gan, hỗ trợ tái tạo tế bào gan, đồng thời ngăn ngừa tiến triển sang xơ gan hoặc ung thư gan.

Nhiều nghiên cứu cho thấy, chế độ ăn giàu rau xanh và ít chất béo bão hòa giúp cải thiện men gan và giảm mỡ trong gan rõ rệt ở người bệnh gan nhiễm mỡ hoặc viêm gan mạn tính. Ngược lại, rượu bia, đồ chiên rán và thực phẩm chế biến sẵn làm gan phải hoạt động quá tải, khiến tổn thương nặng hơn.

Vì vậy, người bệnh gan cần chú ý một số nguyên tắc sau:

• Hạn chế thực phẩm chiên xào, nhiều dầu mỡ, nội tạng động vật: đây là nguồn chất béo bão hòa khiến gan khó chuyển hóa và dễ tích tụ mỡ.
• Ăn nhiều rau xanh, trái cây và thực phẩm giàu chất xơ: giúp đào thải độc tố, kiểm soát mỡ máu và hỗ trợ chức năng tiêu hóa.
• Tránh rượu bia, nước ngọt có gas, chất kích thích: rượu là nguyên nhân hàng đầu gây viêm gan do rượu và xơ gan.
• Bổ sung đủ nước mỗi ngày và chia nhỏ bữa ăn: giúp gan dễ tiêu hóa và hấp thu, tránh tình trạng quá tải sau mỗi bữa ăn lớn.
• Bổ sung đạm hợp lý: ưu tiên đạm thực vật (đậu, đậu hũ, sữa thực vật) và đạm động vật dễ hấp thu (cá, trứng, sữa ít béo). Hạn chế tổng lượng đạm khi có suy gan để tránh bệnh não gan, ưu tiên đạm thực vật vì ít sinh ammoniac. Khi ổn định có thể tăng dần đạm theo hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa.

 Ngoài chế độ ăn, chăm sóc và theo dõi định kỳ cũng rất quan trọng. Người bệnh nên duy trì tập thể dục nhẹ nhàng 30 phút/ngày, ngủ đủ giấc, giữ tinh thần thoải mái, vì stress kéo dài có thể ảnh hưởng đến chức năng miễn dịch và khả năng phục hồi của gan.

Tham khảo: Bệnh xơ gan kiêng ăn gì?

Hoặc: Nguyên tắc “vàng” trong chế độ ăn cho người bệnh gan mật

7. Phòng ngừa bệnh gan từ sớm

Bệnh gan tiến triển âm thầm, vì vậy phòng ngừa từ sớm là cách hiệu quả nhất để bảo vệ gan. Các chuyên gia khuyến cáo:

• Tiêm vaccine viêm gan A, B giúp ngăn ngừa hai loại virus này. Hiện chưa có vaccine cho viêm gan C, D, E nên cần phòng lây qua máu, tình dục, vệ sinh ăn uống.
• Giữ vệ sinh, ăn chín uống sôi: rửa tay trước khi ăn, tránh dùng chung vật dụng cá nhân, không dùng chung kim tiêm để phòng lây nhiễm qua đường máu và tiêu hóa.
• Hạn chế rượu bia, thuốc lá: vì là tác nhân hàng đầu gây viêm gan, gan nhiễm mỡ và xơ gan.
• Duy trì cân nặng hợp lý, tập thể dục đều đặn: giúp giảm mỡ gan và cải thiện chức năng gan.
• Kiểm tra chức năng gan định kỳ: đặc biệt ở người có yếu tố nguy cơ như uống rượu, béo phì, viêm gan B/C.

Phòng bệnh luôn dễ hơn chữa bệnh. Chủ động bảo vệ gan bằng lối sống lành mạnh, dinh dưỡng hợp lý và thăm khám định kỳ sẽ giúp bạn duy trì một lá gan khỏe mạnh lâu dài.

8. Khi nào cần đến bác sĩ chuyên khoa gan mật?

Gan có khả năng tự hồi phục mạnh mẽ, nhưng khi tổn thương vượt quá giới hạn, bệnh có thể tiến triển nhanh chóng mà không gây triệu chứng rõ ràng. Vì vậy, việc khám bác sĩ chuyên khoa gan mật sớm có ý nghĩa quan trọng trong việc phát hiện và kiểm soát bệnh ngay từ giai đoạn đầu.

Bạn nên đến gặp bác sĩ khi xuất hiện một hoặc nhiều dấu hiệu sau:

• Vàng da, vàng mắt: biểu hiện kinh điển của tổn thương tế bào gan hoặc tắc mật.
• Mệt mỏi kéo dài không rõ nguyên nhân: có thể liên quan đến rối loạn chuyển hóa tại gan.
• Đau tức vùng hạ sườn phải: vị trí gan, đặc biệt khi đau âm ỉ hoặc tăng sau ăn nhiều dầu mỡ.
• Nước tiểu sẫm màu, phân bạc màu: dấu hiệu cho thấy mật không được bài tiết bình thường.
• Kết quả xét nghiệm men gan tăng cao kéo dài: gợi ý viêm gan hoặc gan nhiễm mỡ tiến triển.

Đừng chờ đến khi gan suy yếu mới đi khám. Phát hiện sớm và điều trị kịp thời giúp ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng như xơ gan, suy gan hoặc ung thư gan, đồng thời cải thiện tiên lượng và chất lượng sống cho người bệnh.

9. Kết luận

Bệnh gan là nhóm bệnh lý phổ biến và có thể phòng ngừa được nếu được phát hiện sớm, điều trị đúng hướng và duy trì lối sống lành mạnh.

Đừng để các triệu chứng âm thầm tiến triển thành xơ gan hoặc ung thư gan. Nếu có bất kỳ dấu hiệu nghi ngờ nào, bạn hãy đến khám Tiêu hóa – Gan Mật Tụy tại Bệnh viện Gia An 115 để chẩn đoán bệnh và tư vấn chuyên sâu.

Bệnh viện Gia An 115 là bệnh viện đa chuyên khoa kỹ thuật cao. Bệnh viện quy tụ đội ngũ chuyên gia, bác sĩ chuyên môn cao, dày dặn kinh nghiệm, tận tâm, chu đáo và hệ thống trang thiết bị hiện đại, đặc biệt có ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong chẩn đoán, điều trị. Để đăng ký khám và tư vấn, Quý Khách hàng vui lòng sử dụng tính năng Đặt lịch khám ngay trên website.